اختیار خرید چیست؟

دکتر احمد یزدان پناه
اقتصاددان و استاد دانشگاه

قرارداد اختیار معامله چیست؟

بازار بورس این روزها در حال گذراندن نوسانات زیادی است و کسی نمی تواند به طور دقیق آن را پیش بینی کند. خیلی از افراد سرمایه خود را وارد این بازار کرده اند تا پولشان را از تورم حفظ کنند و در عین حال سود ببرند. داشتن اطلاعات در این بازار می تواند بسیار راهگشا باشد. در این مقاله ما به توضیح قرارداد اختیار معامله می پردازیم.

قرارداد اختیار معامله چیست؟

اختیار معامله، قراردادی است که به خریدار آن، اختیار و نه اجبار خرید یا فروش یک دارایی معین را در قیمت تعیین شده تا یک ‌زمان مشخص اعطا می شود. خریدار در اعمال حق خود مختار است و هیچ اجباری به اعمال حقی که خریده است ندارد.

در این قرارداد اما فروشنده مجبور است تا هر زمان که خریدار می خواهد مفاد قرارداد را اجرا کند و دارایی مورد نظر در قرارداد را معامله کند(این اجبار تا پایان انقضای قرارداد باقی است).

در واقع در قرارداد اختیار معامله، هر دو طرف توافق می کنند تا در آینده معامله ای را انجام دهند که به سود هر دوی آنها باشد. خریدار با پرداخت پول حق خرید یا فروش یک دارای مشخص را در آینده بدست می آورد و فروشنده نیز این حق را به او اعطا می کند.

فواید قرارداد اختیار معامله

قرارداد اختیار معامله می تواند جلوی ضرر افراد در آینده را بگیرد. قرارداد اختیار معامله به شما این اجازه را می دهد تا موقعیت خود را بر حسب شرایطی که ممکن است در بازار اتفاق بیفتد تطبیق دهید. شما می توانید از قرارداد اختیار معامله به عنوان یک سپر احتیاطی برای کاهش ضرر احتمالی در آینده استفاده کنید.

اگر به اندازه کافی تجربه داشته باشید و بتوانید از عملکرد قرارداد انتخاب معامله استفاده درستی بکنید از بازار بورس، سود خوبی بدست خواهید آورد. حتی اگر چندان اهل این گونه قراردادها نیستید بهتر است که از آن به اندازه کافی اطلاعات داشته باشید.

ما دو نوع قرارداد اختیار معامله داریم: اختیار خرید(call) و اختیار فروش(put). در زیر هر کدام از آنها را با ذکر مثال توضیح خواهیم داد.

قرارداد اختیار خرید

مشخص است که خرید یعنی این که شما سهامی را بخرید. قرارد خرید را آپشن Call نیز می گویند. تاریخ انقضای این آپشن ها می تواند از یک ماه تا یک سال تغییر کند.

با توجه به بازار، ممکن است فردی یک آپشن Call را خریداری کرده یا بفروشد. اگر آپشن Call خریداری شود یعنی خریدار این حق را دارد که سهام مربوطه را به قیمت اعمال تا تاریخ انقضا خریداری نماید. مبلغ آپشن(مبلغ قرارداد خرید) حداکثر ریسکی است که یک خریدار Call متحمل می‌شود. زمانی که قیمت سهام مربوطه به یک آپشن Call، بالاتر از قیمت اعمال می‌رسد، این آپشن سود ایجاد می‌نماید.

فرض کنید شما تصمیم بگیرید که 100 سهم یک شرکت در بورس را با قیمت توافقی 2000 تومان بابت هر سهم خریداری کنید. در حال حاضر اما قیمت این سهم 1900 تومان است، تاریخ انقضای تاریخ قرارداد 6 ماه و قیمت قرارداد اختیار معامله برای هر سهم 100 تومان است. پس با این وجود شما برای یک سرمایه گذاری اولیه جهت خرید قرارداد به 10 هزار تومان احتیاج دارید.

مثال قرارداد اختیار خرید

شما 10 هزار تومان می دهید و 100 سهم را طبق قرارداد خرید می خرید و تا شش ماه آینده می توانید هر موقع که خواستید این سهام را بخرید و متعلق به خود کنید. در واقع شما در اینجا ریسک می کنید تا سودی را برای خود کسب کنید. شما فکر می کنید که تا شش ماه دیگر قیمت این سهم از 2000 تومان بیشتر خواهد شد.

اگر با تمام شدن انقضای قرارداد، قیمت سهم کمتر از 2000 تومان باشد شما دیگر قرارداد را به اجرا نخواهید گذاشت چون اگر آن را به اجرا بگذارید یعنی باید 100 سهمی که قیمتی کمتر از 2000 تومان دارند را با قیمت توافقی 2000 تومانی قرارداد بخرید و در این میان ضرر کنید.

اما اگر قیمت سهم به بالاتر از 2000 تومان برسد شما با به اجرا گذاشتن آن، سود خوبی بدست خواهید آورد. فرض کنید که قیمت سهم به 2400 تومان برسد آن گاه شما می توانید طبق قرارداد خرید، این سهم را با قیمت توافقی 2000 تومان بخرید و به ازای هر سهم 400 تومان سود کنید. از آنجا که برای هر سهم 100 تومان حق قرارداد پرداخته اید پس به طور کلی 300 تومان سود خالص به ازای هر سهم به شما تعلق گرفته است. اگر این عدد را در 100 ضرب کنید آن گاه 30 هزار تومان سود اختیار خرید چیست؟ خالص نصیب شما شده است.(اگر بلافاصله سهم خود را در بازار بفروشید این مقدار سود خواهید کرد).

اختیار فروش

اختیار فروش یا آپشن­های Put این حق را به خریدار می‌دهد که سهم مربوطه را با قیمت اعمال و تا سومین جمعه از ماه انقضا به فروش برساند. تاریخ انقضا می‌تواند از یک ماه تا بیش از یک سال تغییر کند. این قرارداد مربوط به فروش است و بنابراین سود در پایین آمدن قیمت است.

یک سرمایه ‌گذار را در نظر بگیرید که قرارداد اختیار فروش 100 سهم یک شرکت را با قیمت توافقی 1000 تومان خریداری می‌کند. اگر قیمت جاری سهم مزبور 900 تومان، تاریخ انقضای قرارداد شش ماه بعد و قیمت قرارداد برای هر سهم 50 تومان باشد پس سرمایه‌ گذاری اولیه (برای خرید قرارداد) برابر است با 5 هزار تومان. اگر در زمانی که انقضای قرارداد رو به پایان است قیمت سهم کمتر از قیمت توافقی 1000 تومان باشد آن گاه فرد می تواند با پرداخت مبلغ سهم بر حسب قیمت واقعی ، آن را با قیمت تواقفی 1000 تومان بفروشد.

فرض کنید قیمت سهم شرکت در تاریخ انقضا 800 تومان باشد، سرمایه ‌گذار می‌تواند بر اساس قرارداد 100 سهم را با این قیمت بخرد و با قیمت 1000 تومان توافقی در قرارداد بفروشد و 20 هزار تومان سود به دست آورد. اگر سرمایه ‌گذاری اولیه برای خرید قرارداد فروش را از این مبلغ کم کنیم آن گاه سود خالص سرمایه‌گذار 15 هزار تومان خواهد بود.

در این نوع قرارداد نیز مانند قرارداد خرید هیچ تضمینی برای سود وجود ندارد. اگر قیمت سهم در زمان انقضا، بیشتر از 1000 تومان باشد، قرارداد اختیار فروش ارزش ندارد چون شما باید سهمی که قیمت بالاتر از 1000 تومان دارد را با قیمت 1000 تومان بفروشید و این یعنی ضرر.

نتیجه گیری

همان گونه که دیدید قرارداد اختیار معامله می تواند فواید زیادی داشته باشد و کسانی که تجربه کافی در بازارهای سرمایه مانند بازار بورس دارند می توانند سود خوبی از این نوع قراردادها کسب کنند.

سرمایه گذاری در بورس

بورس بازاری است که سرمایه گذاری در آن می تواند در آن مزایای زیادی داشته باشد. اشخاص با سرمایه گذاری در بورس می اختیار خرید چیست؟ توانند سود زیادی را نصیب خود اما این به شرطی است که بدانند چگونه عمل کنند. نحوه سرمایه گذاری بسیار مهم است و باید درست انجام شود.

در بازار بورس، اوراق بهادار خرید و فروش می شوند که مهم ترین آنها سهام شرکت ها می باشد. سهام شرکت ها را باید بر اساس تحلیل درست و مناسب خرید تا به سود مناسبی رسید.

اگر شخصی که می خواهد در بورس سرمایه گذاری کند فردی آگاه، باحوصله و اهل تحلیل مسائل باشد بورس فرصتی عالی است اما اگر شخص سرمایه گذار عجول، ناآگاه و فاقد تحلیل باشد بورس تهدیدی جدی برای او خواهد بود.

کارگزاری حافظ

انتخاب یک کارگزاری می تواند در معامله گری اشخاص در بازار بورس تاثیر زیادی داشته باشد و فرد باید همواره سعی کند تا بهترین کارگزاری را برای خود انتخاب کند.

شخص معامله گر باید به چیزهایی توجه کند که باعث سرعت عمل او در معاملات، انتقال سریع پول و برداشت سریع آن و دسترسی به پلتفرم امن و مناسب باشد. کارگزاری حافظ یکی از بهترین کارگزاری های کشور است که سالهاست در زمینه بورس فعالیت می کند و بهترین ها را در اختیار مشتریان خود قرار می دهد. در زیر چند تا از ویژگی ها ممتاز کارگزاری حافظ آورده شده است:

1.انجام سریع معاملات در بورس: کافی است تا شما بخواهید سهمی را بخرید یا این که آن را بفرشید، کارگزاری حافظ در سریع ترین زمان ممکن این کار را برای شما انجام می دهد. بارها دیده ایم که به دلیل خرابی سیستم، افراد از معاملات خود در بورس جا مانده اند و این چیزی است که ما روی آن حساس هستیم. سرعت کارگزاری حافظ ضمانت کیفیت خدمات آن است.

2.ارائه همراه تریدر: کارگزاری حافظ ،یکی از بهترین اپلیکیشن های ترید را ارائه کرده است تا افراد بتوانند آن را بر روی گوشی خود نصب کرده و سهام خود را دنبال کنند. نرم افزار همراه تریدر کارگزاری حافظ هم به شکل نسخه اندروید و هم به شکل نسخه IOS در دسترس افراد قرار دارد و سهامداران می توانند از آن استفاده کنند.

سهمیران

سهمیران یکی از شعبه های کارگزاری حافظ است که سالهاست در زمینه سرمایه گذاری در فارکس و آموزش مسائل بورس فعالیت می کند. مجموعه سهمیران با کلاس های آموزشی خود، تجربه و تخصص اساتید و تحلیل های خوبی که دارد می تواند فرصت بی نظیری باشد برای افرادی که دنبال یادگیری مسائل بورس هستند و می خواهند تا تحلیل خود را قوی تر کنند.

با آموزش دیدن شما دیگر در بورس ضرر چندانی نخواهید کرد و به خوبی خواهید فهمید که چگونه معامله کنید.

قرارداد اختیار معامله چیست؟

اختیار معامله قراردادی دوطرفه بین خریدار و فروشنده است که براساس آن خریدار قرارداد حق (نه الزام و تعهد) دارد که مقدار معینی از دارایی مندرج در قرارداد را با قیمت معین و در زمانی مشخص بخرد یا بفروشد.

بنابراین براساس این قرارداد، دو طرف توافق می‌کنند که در آینده معامله‌ای انجام دهند. در این معامله خریدار اختیار معامله، در ازای پرداخت مبلغ معینی، حق خرید یا فروش دارایی مندرج در قرارداد را در زمانی مشخصی با قیمتی که هنگام بستن قرارداد تعیین شده است، به دست می‌آورد. از طرف دیگر، فروشندة قرارداد اختیار معامله، در مقابل اعطای این حق به خریدار با دریافت مبلغ معینی هنگام عقد قرارداد، براساس مفاد قرارداد، آمادة فروش دارایی مذکور است.

چنان‌که از تعریف قرارداد اختیار معامله پیداست، دارنده قرارداد (خریدار) در اعمال حق خود مختار است و به عبارت دیگر هیچ تعهد و الزامی ندارد و در صورت صرف‌نظر وی از اجرای قرارداد، مبلغی را که در ازای این حق، پرداخته است از دست می‌دهد. از طرف دیگر فروشنده در صورت خواست خریدار، مجبور به اجرای قرارداد است.

قراردادهای اختیار معامله به دو دسته طبقه‌بندی می‌شوند

قراردادهای خرید قرار دادهای فروش .

کارگزاری تامین سرمایه نوین به همکاری گروه توسعه دانش مالی برگزار میکند دوره آشنایی با قرار دادهای اختیار معامله و پوشش ریسک.

اختیار معامله چیست و چه کاربردی در سرمایه‌گذاری دارد؟

امروزه پرونده‌ی خیلی از سرمایه‌گذاران شامل سرمایه‌گذاری‌هایی مانند سرمایه‌ی مشترک،‌ سهام و اوراق بهادار است؛ با وجود این، تنوع اوراق بهاداری که در دسترس دارید همین‌ها نیستند. یکی دیگر از انواع اوراق بهادار «اختیار معامله» نام دارد. این اختیار فرصت‌های بی‌شماری را در اختیار سرمایه‌گذاران حرفه‌ای که کاربرد‌های عملی و ریسک این گروه از دارایی‌ها را درک می‌کنند، قرار می‌دهد.

حتما بخوانید:

یکی از فایده‌های مهم اختیار معامله، تطبیق‌پذیری و توانایی آن برای ارتباط برقرار کردن با دارایی‌های سنتی‌ مانند سهام شخصی است. این ویژگی به شما امکان می‌دهد که موقعیت خود را طبق شرایطی که ممکن است در بازار اتفاق بیفتد، تطبیق بدهید یا تنظیم کنید. برای مثال می‌توانیم از اختیار معامله به‌عنوان سپر دفاعی در برابر بازار بورسِ در حال سقوط استفاده کنیم تا ضررات سقوط سهام را کاهش بدهیم یا می‌توانیم از آن برای پیش‌بینی استفاده کنیم یا اگر بخواهیم می‌توانیم با استفاده از آنها خیلی محافظه‌کار باشیم. بنابراین استفاده از اختیار معامله را می‌توان به‌عنوان بخشی از استراتژی وسیع‌تر سرمایه‌گذاری توصیف کرد.

اما این تطبیق‌پذیری عملی هم مشکلات خود را دارد. اختیار معامله، اوراق بهادار خیلی پیچیده‌ای هستند و اگر درست از آنها استفاده نکنیم ممکن است ریسک بالایی داشته باشند. به همین دلیل است که وقتی با یک کارگزار بورس اختیار معامله، معامله را خرید و فروش می‌کنیم معمولا با جمله‌ای مثل این مواجه می‌شویم:

«اختیارات شامل ریسک‌ها هم می‌شوند و برای هرکسی مناسب نیستند. معامله‌ی اختیارات اساسا اختیاری هستند و ریسک بالایی برای ضرر دادن دارند. فقط با سرمایه‌گذاری خطرپذیر سرمایه‌گذاری کنید».

اختیار معامله به گروه بزرگ‌تری از اوراق بهادار به‌نام اوراق بهادار مشتقه تعلق دارد. این نوع از اوراق بهادار معمولا ریسک بالایی دارند و همچنین این توانایی را دارند که اقتصاد را به‌هم بریزند، اما این تفکر کمی اغراق‌‌شده‌ است. معنای «مشتقه» بودن این است که قیمت آن به قیمت چیز دیگری وابسته است یا از آن مشتق شده است. مثل آب‌میوه که از میوه مشتق است و سس کچاپ که مشتق از گوجه فرنگی است. اختیار معامله از اوراق بهادار مالی مشتق است یعنی ارزش آنها به ارزش دارایی‌های دیگر بستگی دارد. مشتق بودن به این معنی است و انواع مختلفی از اوراق بهادار وجود دارند که تحت عنوان مشتق قرار می‌گیرند مثلا پیمان‌های آتی، قرارداد سلف و قراردادهای معاوضه (که خود انواع زیادی دارد).

داشتن آگاهی کافی در مورد عملکرد اختیار معامله و اینکه چطور از آنها استفاده‌ی مناسب داشته باشیم، به شما کمک می‌کند سود زیادی در بازار به‌دست بیاورید. اگر پایه و اساس قضاوتیِ اختیار معامله برای شما مناسب نیست، اشکالی ندارد. می‌توانید بدون قضاوت کردن از این سهام استفاده کنید. حتی اگر تصمیم بگیرید هرگز از اختیار معامله استفاده نکنید، باید بدانید شرکت‌هایی که شما در آنها سرمایه‌گذاری می‌کنید چگونه از آن استفاده می‌کنند. حالا چه این استفاده محافظت در برابر ریسک معاملات ارزی باشد چه مالکیت را به‌صورت اختیار معامله به کارکنان بدهند، خیلی از شرکت‌های چند ملیتیِ امروزی به نوعی از اختیار معامله استفاده می‌کنند.

اختیار معامله چیست؟

اختیار معامله یکی از انواع اوراق بهادار مشتقه است. آنها مشتقه هستند چون قیمت یک اختیار معامله ارتباط مستقیمی با قیمت چیز دیگری دارد. به‌عبارت دیگر اختیار معامله یک قرارداد است که حق خرید و فروش دارایی مربوطه را با قیمتی تعیین‌شده و در زمانی معین به طرف معامله می‌دهد، ولی او را مجبور نمی‌کند. حق خرید «قرارداد حق خرید» و حق فروش «قرارداد حق فروش» نام دارد. افرادی که کمتر با مشتقات آشنا هستند ممکن است تفاوت‌های واضح این تعریف را با تعریف پیمان آتی و قرارداد سلف نبینند. پاسخ این است که پیمان آتی و قرارداد سلف، هم حق و هم اجبار خرید و فروش را در مقطعی در آینده اعطا می‌کنند. برای مثال اگر کسی در قرارداد آینده‌ی خود برای یک گله گاو کوتاهی کند مجبور می‌شود گاو‌ها را به خریدار تحویل بدهد مگر اینکه موقعیت خود را قبل از منقضی شدن زمان ببندد. معامله‌ی اختیار معامله چنین اجباری را در بر ندارد و دقیقا به همین خاطر است که «اختیار» نام دارد.

قرارداد حق خرید و قراردادهای حق فروش

قرارداد حق خرید ممکن است به‌عنوان ودیعه برای هدفی در آینده در نظر گرفته شود. برای مثال توسعه‌دهنده‌ی زمین ممکن است حق خرید یک پارکینگ عمومی خالی را در آینده داشته باشد، ولی فقط می‌خواهد در صورتی از این حق استفاده کند که قوانین منطقه‌بندی خاصی تصویب شوند. توسعه‌دهنده می‌تواند حق خرید پارکینگ را به قیمت ۲۵۰ هزار دلار از زمین‌دار در هر مقطعی در سه سال آینده خریداری کند. البته زمین‌دار چنین اختیاری را به رایگان نمی‌دهد و توسعه‌دهنده باید مبلغی بپردازد تا آن حق را به‌دست بیاورد. در مورد اختیار معامله این هزینه اجرت نام دارد و مقدار آن قرارداد اختیار معامله است. در این مثال، اجرت ممکن است ۶ هزار دلار باشد که توسعه‌دهنده به زمین‌دار می‌پردازد. بعد از دو سال قوانین منطقه‌بندی تصویب شده‌اند. توسعه‌دهنده از اختیار خود استفاده می‌کند و زمین را به قیمت ۲۵۰ هزار دلار می‌خرد حتی اگر ارزش آن در بازار دو برابر شده باشد. در شرایطی دیگر قانون منطقه‌بندی تا چهار سال بعد تصویب نشده است، یک سال بعد از انقضای قرارداد اختیار معامله. حالا توسعه‌دهنده باید قیمت بازار را بپردازد. در هر صورت زمین‌دار ۶ هزار دلار را نگه می‌دارد.

اما قراردادهای حق فروش را می‌توان به‌عنوان بیمه در نظر گرفت. توسعه‌دهنده‌ی زمین مقدار زیادی سهام مرغوب دارد و نگران است که در دو سال آینده رکود اقتصادی اتفاق بیفتد. او می‌خواهد اطمینان داشته باشد که اگر سهام بازار سقوط کند سهام او بیشتر از ۱۰ درصد ارزش خود را از دست نمی‌دهد. اگر سهام S&P ۵۰۰ در حال حاضر با ارزش ۲۵۰۰ دلار خرید و فروش می‌شود، او می‌تواند قرارداد حق فروش را خریداری کند که به او این حق را می‌دهد که شاخص را در هر زمانی در دو سال آینده به قیمت ۲۲۵۰ دلار بفروشد. اگر ظرف ۶ ماه بازار ۲۰ درصد سقوط کند، این فرد با ۵۰۰ سهم توانسته است ۲۵۰ امتیاز به‌دست بیاورد چون شاخصی که ۲۰۰۰ دلار قیمت داشته را با قیمت ۲۲۵۰ دلار فروخته است. ضرر کلی آن با توجه به قرارداد حق خرید ۱۰ درصد بوده است. در واقع حتی اگر بازار به صفر برسد، او فقط همان ۱۰ درصد را ضرر می‌کند. خلاصه اینکه خریدن اختیار معامله هزینه‌هایی را در بر دارد (اجرت آن) و اگر بازار در طول این دوره سقوط نکند اجرت آن از بین می‌رود.

این مثال‌ها چندین نکته‌ی مهم را نشان می‌دهند. اول اینکه وقتی اختیار معامله را خریداری می‌کنید، این حق را دارید که با آن کاری انجام دهید ولی اجباری در کار نیست. همیشه این امکان را دارید که اجازه بدهید تاریخ انقضا رد شود، در این‌صورت اختیار معامله بی‌ارزش می‌شود اما اگر این اتفاق بیفتد شما ۱۰۰ درصد سرمایه‌گذاری را از دست می‌دهید؛ این در واقع همان مبلغی است که برای اجرت اختیار معامله پرداخت کرده‌اید. دوم اینکه اختیار معامله فقط یک قرارداد است که به دارایی مربوطه مربوط می‌شود. به همین دلیل این اختیار از نوع مشتقات است. در این آموزش، دارایی‌های مربوطه معمولا سهام یا شاخص سهام هستند ولی اختیار معامله همیشه در مورد همه‌ی انواع اوراق بهادار مالی مانند اوراق بهادار، ارز، کالاهای مصرفی یا حتی مشتقات دیگر معامله می‌شوند.

معامله‌ی قرارداد حق خرید و قرارداد حق فروش

داشتن قرارداد حق خرید به شما موضع معاملاتی خرید در بازار می‌دهد؛ بنابراین فروشنده‌ی قرارداد حق خرید، موضع معاملاتی فروش را دارد. قرارداد حق فروش به شما موضع معاملاتی فروش را در بازار می‌دهد و فروش قرارداد حق فروش، شما را در موضع معاملاتی خرید قرار می‌دهد. فهمیدن این چهار نکته خیلی اهمیت دارد چون به چهار چیزی مربوط می‌شود که می‌توانید با اختیار معامله انجام بدهید: خریدن حق خرید، فروختن حق خرید، خریدن حق فروش، فروختن حق فروش.

افرادی که اختیار معامله را می‌خرند خریدار (Holder) و کسانی که آن را می‌فروشند فروشنده (Writer) نام دارند. تفاوت اصلی بین خریداران و فروشندگان این است:

خریداران حق خرید و خریداران حق فروش (خریداران) اجباری ندارند که خرید یا فروش انجام بدهند. آنها می‌توانند اگر بخواهند از حقوق خود استفاده کنند. این ریسکِ خریداران اختیار معامله را محدود می‌کند، به این‌صورت که بیشترین ضرری که ممکن است متوجه‌ آنها باشد از دست دادن حق اجرت اختیار معامله است.

اما فروشندگان حق خرید و فروشندگان حق فروش (فروشندگان) مجبور هستند بخرند یا بفروشند. به این معنا که فروشنده ممکن است به قول خود برای خرید یا فروش عمل کند. این یعنی فروشنده‌ی اختیار معامله ریسک نامحدود دارد، یعنی ممکن است خیلی بیشتر از قیمت اجرتِ اختیار معامله را از دست بدهد.

اختیار معامله چیست؟

تنوع بخشیدن با ابزارهای مالی می تواند در مهار تورم و هدایت بهینه منابع مالی سرگردان به بخش های زیربنایی اقتصاد كشور تاثیر داشته باشد.علاوه بر این با توجه بع نبود ابزارهای مالی كافی در بازار سرمایه ایران و به ویژه ، كمبود ابزارهای لازم جهت كاهش ریسك موجود،شورای بورس اوراق بهادار اقدام به تصویب معاملات اوراق اختیار كرده است.از آنجا كه اوراق اختیار در بورس اوراق بهادار تهران سابقه ای ندارد،ایجاد و استفاده از آن نیاز به فرهنگ سازی بین سهامداران دارد.
اختیار معامله، اوراق بهاداری است كه به دارنده آن حق خرید یا فروش یك دارایی خاص را در قیمت معین و در تاریخ مشخص یا قبل از آن اعطا می كند.اختیار معامله به عنوان یكی از اوراق بهادار اشتقاقی شناخته می شود، كه از اوراق بهادار مشتق شده یا اشتقاقی اوراقی هستند كه ارزش آنها بستگی به ارزش یك دارایی دیگر دارد.اختیار معامله، قراردادی است بین دو گروه(یك خریدار و یك فروشنده)به نحوی كه خریدار از فروشنده اختیار معامله، حق خرید یا فروش یك سهم را در یك قیمت معین خریداری می كند.
در اینجا نیز همانند تمام قراردادها هر طرف امتیازی را به طرف مقابل اعطا می كند و خریدار به فروشنده مبلغی تحت عنوان حق شرط پرداخت می كند كه در واقع همان قیمت اختیار معامله است.فروشنده نیز حق خرید یا فروش دارایی مذكور را در یك قیمت معین به خریدار اعطا می كند.اختیاری كه به خرید یك سهم داده می شود اختیار خرید و اختیاری كه برای فروش سهم داده می شود،اختیار فروش گویند.قیمت تعیین شده ای كه خریدار اختیار معامله می تواند دارایی را خریداری كرده یا بفروشد قیمت اعمال یا قیمت توافق نامیده می شود.البته اوراق اختیار معامله مدت معینی نیز دارد.حق خرید یا فروش یك دارایی در یك قیمت معین می تواند تا تاریخ انقضای آن ادامه داشته باشد.
با توجه به طرفین قرارداد و همچنین نوع دارایی یا سهمی كه اختیار معامله دربرگیرنده آن است.اختیار خرید چیست؟ اختیار معامله ها می توانند اشكال مختلفی داشته باشند اما ویژگی های معینی وجود دارند كه در تمام اختیار معامله ها مشترك هستند.
۱) اول ، این كه همراه هر قرارداد اختیار معامله یك حق،نه اجبار،برای خرید یا فروش وجود دارد.همان طور كه اشاره شد اختیار خرید حقی است برای خرید یك سهم و اختیار فروش حقی است برای فروش
۲) دومین ویژگی مشترك انواع اختیار معاملات این است كه هر قرارداد اختیار معامله ای، یك خریدار و یك فروشنده دارد.خریدار اختیار معامله به عنوان دارنده اختیار معامله شناخته شده و دارای یك موقعیت فروش است كه در صورتی كه دارنده اختیار معامله آن را اعمال كند،مسئول انجام دادن تعهدات قرارداد است
۳) سومین ویژگی مشترك همه اختیار معامله ها،قیمت اعمال یا تاریخ اعمال است و مبلغی كه از سوی خریدار به فروشنده اختیار معامله پرداخت می شود به حق شرط اختیار معامله معروف است.به این معنا كه اختیار معامله در خود اوراق نهفته است و برگ جداگانه ای مورد نیاز نیست.وقتی سهمی خریداری می شود همراه آن یك اختیار معامله دیگر به خریدار داده می شود و این اختیار در آن خرید اول نهفته است.می توان گفت اوراق مشاركت دولتی نیز تا حدودی این ویژگی را دارند به این معنا كه در هر زمان می توان اوراق مشاركت را فروخت و تضمین قیمت بازخرید را حفظ كرد.یعنی نهادی تضمین كننده است كه سالیانی است در اقتصاد ایران كه آن را به قیمت اسمی بازخرید كند و این نوعی رواج داشته كه بستر ساز بازار اوراق مشتقه خواهد بود.ما در زندگی روزمره خود با انواعی از اختیار معامله مواجه می شویم
ـ مثال :
فرض نمایید شما تصمیم دارید یكی از اقلام مورد نظرتان را فردا پس از مراجعه به فروشگاه خریداری كنید.ولی در روز مراجعه متوجه می شوید كه كالای مذكور به فروش رفته است.مدیر فروشگاه به شما یك برگه پیش فروش می دهد كه به شما اجازه می دهد هفته بعد به فروشگاه مراجعه كرده و كالای مذكور را به همان قیمت خریداری كنید.حال شما صاحب یك اختیار خرید(همان برگه پیش فروش)هستید كه به شما این حق اختیار خرید چیست؟ را می دهد كه كالای مذكور را در قیمت تعیین شده خریداری كنحل، تصمیم با شما است كه هفته بعد به فروشگاه مذكور مراجعه و آن كالا را تهیه نمایید و یا همان كالا را در جایی دیگر به قیمت مناسب پیدا كردید و از رفتن به فروشگاه مذكور منصرف شوید.در صورت عدم مراجعههٔ شما از اختیار خرید استفاده نكردید و در صورت مراجعه برای خرید كالای مذكور، اختیار مطالعه را اعمال كردید
ـ مثال :
فرض كنید كه دولت اعلام می كند كه محصولات كشاورزی را با قیمت معینی(تضمین شده)خریداری می كند.كشاورزان پس از برداشت محصول بررسی می كنند كه آیا قیمت بازار بالاتر از قیمت پیشنهادی دولت است یا خیر؟اگر قیمت بازار بالاتر بوده آنها محصول خود را در بازار به فروش می رسانند و اگر قیمت دولت بالاتر باشد محصول را به دولت می فروشند با فروش به دولت ، كشاورزان از اختیار فروش خود استفاده كرده اند.

مزایای قراردادهای اختیار معامله چیست؟

گیتی آنلاین - از آمار رشد صنعت اختیار معامله ها در بورس های جهانی، می توان نتیجه گرفت که معاملات اختیار معامله مزایا و جذابیت بالایی داشته و بر زندگی مردم اثر گذاری مثبت دارند.

سابقه معامله قراردادهای اختیار معامله ( options ) به سال ۱۹۷۳ (یعنی ۴۴ سال قبل) بر می­ گردد. در دهه های اخیر طبق آمار «شورای صنعت اختیار معامله­ ها» ( OIC ) حجم کل قراردادهای اختیار معامله در بورس­ های ایالات متحده در ۱۹۵۹ حدود ۵۰۷ میلیون بوده است. تا ۲۰۰۷ این رقم رشد چشم گیری نموده و از ۳ میلیارد قرارداد فراتر رفته است. در سطح جهانی تعداد قراردادهای آتی و اختیار معامله شده در بورس­ ها در سال ۲۰۱۵ به ۷۸/۲۴ میلیارد قرارداد رسید که نسبت به سال ۲۰۱۴ رشدی معادل ۵/۱۳ درصد داشته است لذا صنعت مزبور بالاترین نرخ رشد را از ۲۰۱۰ تجربه کرده است. در منطقه آسیا- پاسیفیک رشد مزبور بیشترین بوده یعنی به ۷/۳۳ درصد رسیده و تعداد قراردادهای آتی و اختیار معامله شده در بورس ­ها آن منطقه ۷/۹ میلیارد قرارداد بوده است.

از ارائه آمار رشد این صنعت و بازار در مقدمه بالا، می توان نتیجه گرفت که معاملات اختیار معامله مزایا و جذابیت بالایی دارند و بر زندگی مردم اثر گذاری مثبت دارند که چنین رشدی را بخصوص در آسیا پاسیفیک تجربه کرده ­اند. اما چرا این ابزار معاملاتی این چنین مقبولیت عام پیدا کرده است؟ هر چند می­دانیم ریسک­ های آن حکم می­کند که این قراردادها فقط برای معامله­ گران مطلع و آگاه مفید فایده باشند؛ اما به راستی مهمترین مزیت­ های قراردادهای اختیار کدام اند؟

دکتر احمد یزدان پناه
اقتصاددان و استاد دانشگاه

مزایای قراردادهای اختیار معامله

گرچه بیش از ۴۰ سال از معرفی آنها می­ گذرد ولی گویا توجه به شایستگی آنها همین چند سال شروع شده است. برخی از سرمایه­ گذاران از انجام معاملات اختیار معامله ­ها ( options ) سرپیچی می­ کنند چرا که بر این باورند آن قراردادها پیچیدگی­ های خاص خود را دارند و لذا شناخت و فهم و درک درست آنها مشکل است. برخی از سرمایه­ گذاران تجربه تلخی از اولین تجارت خود از تجارت آنها دارند، زیرا نه خود آنها و نه کارگزار آن ها اموزش علمی و عملی مناسبی را در چگونگی بکارگیری آن ابزارها ندیده ­اند. بکارگیری نامناسب و نادرست از قراردادهای اختیار معامله، مثل هر ابزار قدرتمند دیگری، میتواند به مشکلات عدیده­ ای منجر شوند.

باید گفت که واژه «ریسکی» ( risky ) و یا «خطرناک» ( dangerous ) که به ناحق به این قراردادها توسط برخی رسانه های مالی در دنیا سنجاق شده است، اجازه نمی ­دهند مزایای آن از پشت ابرها تیره نمایان شوند. لذا این امر برای سرمایه ­گذاران بخصوص منفرد از اهمیت خاصی برخوردار است که قبل از هر گونه تصمیمی درباره ارزش قرارداد اختیار معامله به هر دو روی سکه دقیق شوند.

مزایای کاربرد قراردادهای اختیار معامله می توان در چهار دسته (بدون ترتیب اهمیت) خلاصه نمود. آنها کارایی و کارآمدی هزینه ­ها ( cost efficiency ) را افزایش می­ دهند، می­توانند ریسک کمتری نسبت به «سهام» داشته باشند؛ معاملات آن ها درصد بازده بالقوه بالاتری بدست می­ دهند و سرانجام آنها تعداد متنوعی از استراتژی­ های معاملاتی را ارائه می ­کنند. پس از توجه به شرح بسیار مختصری که برای هر کدام آنها داده خواهد شد، اگر ارزیابی مجددی درباره قرادادهای اختیار معامله داشته باشید. از فرصت ­های پیش رو در بورس­ های کشور بیشتر و بهتر استفاده خواهید برد.

1. کارآیی هزینه­ای

قراردادهای اختیار معامله در کاربرد اهرم­ های مالی ( Leveraging ) با قدرت عمل می­کنند بطور دقیق­ تر، یک سرمایه­ گذار می­تواند به کمک اختیار معامله­ ها وضعیت یا موفقیت معاملاتی خاصی را در مورد سهام بخود بگیرد که در مقایسه با وضعیت مشابه آن درباره سهام (خرید یا فروش) بدون کمک اختیار معامله، هزینه­ های بزرگی را متحمل نشود. برای مثال، برای خرید ۲۰۰ سهم ۸۰ دلاری، یک سرمایه ­گذار می­باید ۱۶۰۰۰ دلار هزینه کند. در حالی­که اگر آن سرمایه­ گذار یا خریدار آن سهام اقدام به خرید دو قرارداد اختیار خرید ( call options ) به ۲۰ دلار می ­نمود. (هر قرارداد شامل ۱۰۰ سهم است)، کل هزینه­ هایی که او می ­بایست بپردازد ۴۰۰۰ دلار می­ شد. (۲۰ دلار قیمت هر قرارداد در بازار ×۱۰۰ سهم × ۲ قرارداد). در این گزینه سرمایه­ گذار مزبور ۱۲۰۰۰ دلار از سرمایه خود را در اختیار دارد تا به صلاح خود صرف گزینه­ های دیگر نماید. واضح است کار «به همین سادگی» نیست، سرمایه گذار مزبور مجبور است قرارداد اختیار خرید مناسب و درستی را خریداری نماید که بتواند با وضعیت یا موقعیت آن سهم بخوبی برابری کند. گرچه، این استراتژی (که بدان " جایگزینی سهام " می­گویند) تنها گزینه قابل قبول نیست ولی روشی عملی و مفید و از نظر هزینه­ ها کارآمد است.

مثال، فرض کنید شما تمایل به خرید سهام شرکت «آتیه» نموده­ اید، زیرا فکر می­کنید در چند ماه آینده سهام مزبور ترقی خواهند نمود. شما می­خواهید ۲۰۰ سهم آن شرکت را که هر سهم ۱۳۱ دلار معامله می­شود، خریداری نمایید، این سرمایه­ گذاری یا خرید برای شما در کل ۲۶۲۰۰ دلار هزینه در بردارد. به جای آنکه آن همه پول را درگیر کنید، شما می ­توانید به بازار قراردادهای اختیار معامله در بازار سهام یا بورس کالا مراجعه کرده و اختیار معامله مناسبی را که بسیار به آن سهام هم تراز هستند انتخاب کنید و یک قرارداد اختیار خرید ( call option ) برای چند ماه آینده با قیمت توافقی یا قیمت اعمال ۱۰۰ دلار به مبلغ ۳۱ دلار خریداری کنید. برای کسب یک وضعیت یا موقعیت معادل اندازه ۲۰۰ سهم که در بالا اشاره شد، شما به دو قرارداد نیاز دارید. این امر کل سرمایه­ گذاری شما را به ۶۸۰۰ دلار می­ رساند. (۳۴ دلار قیمت آن قرارداد در بورس × ۱۰۰ سهم × ۲ قرارداد) که با حجم سرمایه ­گذاری قبلی بر روی همین تعداد از آن سهام که ۲۶۸۰۰ بود کلی تفاوت دارد. این تفاوت را می توانید در حساب خود بخوابانید و سود سپرده آنرا بگیرید و یا به شکار فرصت­ها سرمایه­ گذاری در دارایی­های دیگری (مثل مشتقه ­های کالایی) تا بدین وسیله سبد دارایی­ های (پرتفوی) خود را متنوع تر ساخته و ریسک سرمایه ­گذاری ­های خود را کاهش دهید (به همبستگی آماری بین کالاها و سهام در پرتفوی خود توجه داشته باشید که منفی­ اند، یعنی در صورت کاهش قیمت یک قلم افزایش قیمت در دیگری حافظ منافع ما می­شود!).

با توجه به طولانی شدن بحث، اجازه دهید ۳ مزیت دیگر اختیار معامله را در یادداشت بعدی مطرح کنیم.