ساز و کار اختیار معامله

ساز و کار اختیار معامله

سوال های متداول

1) معاملات اوراق بهادار در بورس تهران در چه ساعاتی انجام می گیرد؟

معاملات اوراق بهادار از ساعت 09:00 تا 12:30 روزهای شنبه تا چهارشنبه هر هفته به جز روزهای تعطیل انجام می شود. همچنین ساعت پیش گشایش بازار که در آن امکان انجام معاملات وجود ندارد از 8:30 شروع می‌شود و تا 9:00 ادامه می یابد که در آن امکان ورود سفارشات و تغییر قیمت وجود دارد .

2) دامنه روزانه نوسان قیمت در بورس تهران چند درصد است؟

در حال حاضر دامنه نوسان روزانه قیمت سهام در هر روز نسبت به قیمت پایانی روز گذشته، می‌تواند از 5- درصد تا 5+ درصد، تغییر کند و حق تقدم سهام دو برابر این میزان امکان نوسان دارد. در فرابورس نیز دامنه نوسان سهام 5- تا 5+ درصد می‌باشد. در عرضه اولیه سهام و روز بازگشایی نماد معاملاتی مطابق شرایطی که در دستورالعمل معاملات ذکر شده است بدون محدودیت در نوسان معامله خواهد شد .

3) آیا سازوکار خاصی برای خرید سهام شرکت‌هایی که برای اولین بار در بورس عرضه می‌شوند، وجود دارد؟

بله، عرضه سهام شرکت‌های تازه پذیرفته شده هم بر اساس ساز و کار حراج انجام می‌شود اما تفاوت‌هایی با معاملات معمول دارد. خریداران سفارش‌های خرید خود را با قیمت‌های پیشنهادی از طریق کارگزاران وارد سامانه معاملاتی می‌کنند. در پایان نشست معاملاتی، فروشنده بر اساس قیمت‌های پیشنهادی خریداران، قیمت فروش خود را اعلام می‌کند و بر اساس آن معامله انجام می‌شود.در این مرحله درصدی از سهام شرکت برای فروش عرضه می‌شود. البته ساز و کار اختیار معامله در روز عرضه اولیه، محدودیت دامنه نوسان روزانه اعمال نمی‌شود .

4) اولویت بندی سفارش‌ها در سامانه معاملات، چگونه انجام می‌شود؟

اولويت سفارش‌های وارد شده به سامانه، ابتدا بر اساس قيمت می‌باشد و برای سفارشات با قیمت یکسان، اولویت زمانی مطرح می‌گردد که باعث تشکیل صف خريد و فروش می‌شود. بر اساس اولويت قيمت، يك سفارش خريد (فروش) اوراق بهادار با بيشترين (كمترين) قيمت در ابتداي صف خريد (فروش) قرار مي‌گيرد و بر اساس اولويت زمان، سفارشي‌كه زودتر وارد سامانه معاملات شود جلوتر از سفارش هم قيمت خود قرار مي‌گيرد. معامله هنگامي انجام مي‌شود كه سفارش‌هاي خريد و فروش قيمت يكسان داشته باشند .

5) تسویه معاملات چیست و چگونه انجام می‌شود؟

پس از انجام معاملات، تسویه معاملات بین فروشنده و خریدار توسط کارگزار فروشنده و کارگزار خریدار از طریق شركت سپرده‌گذاري مركزي اوراق بهادار و تسویه وجوه انجام می‌شود. شركت سپرده‌گذاري مركزي اوراق بهادار و تسویه وجوه به عنوان امین نقش اتاق پایاپای را ایفا می‌کند. تسويه معاملات دو روز کاری بعد از انجام معامله ( T+2 ) صورت مي‌گيرد .

6) کارگزار ناظر کیست و چه نقشی بر عهده دارد؟

با راه ­اندازی سامانه جدید معاملات دارایی سهامداران در هریک از نمادهای معاملاتی زیر نظر یک کارگزار قرار گرفت که به آن کارگزار ناظر گفته می‌شود و از آن پس سهامداران دارایی سهام خود را در هر نماد معاملاتی صرفاً از طریق کارگزار ناظر خود در آن نماد معاملاتی می‌توانند به فروش برسانند. هرچند سهامداران می‌توانند با مراجعه به هریک از کارگزاران نسبت به خرید سهام اقدام نمایند .

ممکن است دارایی سهامدار دریک نماد معاملاتی زیر نظر یک کارگزار ناظر و در نماد معاملاتی دیگر زیر نظر کارگزار ناظر دیگری باشد .

در زمان راه‌اندازی سامانه معاملاتی جدید کارگزار ناظر بر اساس سوابق فعالیت سهامدار با کارگزاران مختلف در بورس اوراق بهادار تعیین گردید .

7) چگونه مشتریان گواهی سپرده و وجوه نقد خود را در اختیار کارگزار قرار می‌دهند؟

مشتریان باید همزمان با تکمیل فرم سفارش خرید یا فروش، وجوه نقد و گواهی سپرده سهام یا اصل برگه سهام خود را تحویل کارگزار نمایند و کارگزاران مسئول انجام تسویه معاملات با شرکت سپرده گذاری هستند. البته در عمل بیشتر مشتریان ترجیح می دهند که گواهیسپرده سهامی که قبلا خریداری کرده‌اند نزد کارگزار باقی بماند تا در زمان فروش نیازی به تحویل آن نباشد. همچنین پرداخت وجه خرید سهام هم از طریق واریز به حساب کارگزاری انجام میشود .

8) آیا مشتریان می توانند نزد چند کارگزار حساب داشته باشند؟

بله، هر مشتری می تواند نزد هر کارگزار یک حساب داشته باشد هرچند به دلیل دریافت خدمات بهتر توصیه می شود هر مشتری فقط با یک کارگزار کار کند .

9) DPS ، EPS و P/E چيست؟

DPS بخشی از سود هر سهم شرکت است که بین سهامداران تقسیم می شود .

EPS سود هر سهم بعد از کسر مالیات است. به عبارت دیگر سود خالص شرکت تقسیم بر تعداد سهام آن و P/E نسبت قیمت سهم به EPS اعلام شده توسط شرکت است .

10) قیمت یک سهم در بازار چگونه تعیین میشود؟ میزان تاثیر بازار و خود شرکت چقدر است؟

تعیین قیمت سهم تابع عوامل مختلفی است که مهمترین آن سودآوری شرکت، انتظار سودآوری آتی شرکت و شرایط کلان اقتصادی کشور است .

11) حجم مبنا را تعریف نمایید؟

» حجم مبنا»، تعداد اوراق بهادار از یک نوع است كه هر روز باید مورد داد و ستد قرار گیرد تا كل درصد تغییر آن روز، در تعیین قیمت ساز و کار اختیار معامله روز بعد ملاك باشد .

12) محدودیت حجمی در ورود سفارشات به چه معناست؟

« محدودیت حجمی»، حداكثر تعداد اوراق بهاداری است كه در هر نماد معاملاتی طی هر سفارش در سامانه‌ی معاملات وارد می‌شود. این رقم مضرب صحیحی از «واحد پایه‌ی معاملاتی متعارف» است .

13) بازارگردان چیست و چه کاری میکند؟

«بازارگردان»، کارگزار یا کارگزار/ معامله‌گری است که با اخذ مجوز لازم با تعهد به افزایش نقدشوندگی و تنظیم عرضه و تقاضای اوراق بهادار معین و تحدید دامنه نوسان قیمت آن، به داد و ستد آن اوراق می‌پردازد .

14) آیا ممکن است کسی در اولین دقایق بازار بورس سهامی را بخرد و ساعتی بعد همان را بفروشد؟

بله. با راه اندازی سیستم جدید معاملاتی امکان فروش سهامی که همان روز اقدام به خرید کرده‌اید را دارید .

15) چگونه ممکن است حجم مبنای شرکتی" 1" اعلام شود؟

پس از بازگشایی نمادهایی که دامنه نوسان آن آزاد است (مثلا بعد از مجمع عادی سالانه یا فوق‌العاده) حجم مبنای آن نماد یک خواهد بود. همچنین در فرابورس نیز حجم مبنا یک منظور شده است .

16) منظور از "ح" که گاهی در پایان اسم یک شرکت یا نماد آن آورده می‌شود چیست؟

ح نمایانگر حق‌تقدم سهام مورد نظر است که به انتهای نماد شرکت اضافه می‌شود و همچنین در ابتدای نام شرکت نیز خواهد آمد .

17) منظوراز بهترین عرضه یا بهترین تقاضا چیست؟

بهترین عرضه: منظور پایین‌ترین قیمتی است که برای فروش يکسهم در سیستم معاملات وارد شده است .

بهترین تقاضا: منظور بالاترین قیمتی است که برای خرید سهامدر سیستم معاملات وارد شده است .

18) چنانچه یکی از شرکتهای بورسی آگهی پذیره‌نویسی سهام از حق‌تقدم‌های استفاده نشده را منتشر کند، برای پذیره‌نویسی آیا علاوه بر قیمت اسمی سهام (100 تومان) باید مبلغ دیگری به ازای هر سهم به حساب شرکت واریز کرد؟ این مبلغ چگونه تعیین می‌شود؟

حق‌تقدم اوراقی است که در اختیار سهامداران قبلی شرکت قرار می‌گیرد و این سهامداران می‌توانند از آن استفاده کنند و در افزایش سرمایه شرکتکنند و یا اینکه آنها را در بازار بفروشند. در صورت شرکت نکردن در افزایش سرمایه(واریز نکردن مبلغ 1000 ریال به ازای هر سهم) و نیز نفروختن آنها در بازار در این مهلت، دوباره آگهی عرضه عمومی ارائه می‌شود و در یک فرصت مشخص این اجازه را می‌دهند تا حق‌تقدم‌های باقیمانده برای تکمیل افزایش سرمایه شرکت در بازار به هر نرخی که عرضه و تقاضا تعیین کند بفروشند. این مبلغ به حساب دارندگان حق‌تقدم که از آن استفاده نکرده‌اند واریز می‌شود. شخصی که اوراق حق‌تقدم را به دست آورد باید با واریز مبلغ 1000 ریال به حساب شرکت در افزایش سرمایه شرکت نماید .

19) حق‌تقدم به چه كساني تعلق مي‌گيرد؟ شرايط خريد آن چیست؟

به کسانی که سهام شرکت را در تاریخ مجمع فوق‌العاده دراختیار داشته باشند حق‌تقدم تعلق می‌گیرد. این افراد می‌توانند حق‌تقدم خود را در بورس به سایر سرمایه‌گذاران واگذار نمایند .

برای خرید حق‌تقدم در بازار نیاز به شرایط خاصی نیست. تنها باید بتوانید در مهلت مقرر شده یا دوباره آن را بفروشید یا اینکه با پرداخت مبلغ اسمی سهام (واریز مبلغ 1000 ریال به حساب شرکت) در افزایش سرمایه شرکت کنید .

20) منظور از سهام ترجیحی چیست؟

سهام ترجیهی بخشی از سهام شرکت است که در راستای برنامه‌های خصوصی‌سازی به کارکنان خود شرکت واگذار شده است .

21) چگونه از میزان دارایی سهام خود درشرکتهای بورس مطلع شویم؟

با مراجعه به شرکت سپرده گذاری مرکزی و ارائه اسناد و مدارک خود، یک کد و رمز عبور دریافت می کنید که از طریق آن می توانید در هر زمانی با ورود به اینترنت و سایت شرکت سپرده گذاری مرکزی اطلاعات سهام خود را دریافت نمایید .

همچنین می توانید به کارگزاری که سهام را برای شما خریده (و حساب ساز و کار اختیار معامله شما نزد وی بوده) مراجعه نمایید و یا تماس بگیرید تا اطلاعات حساب شما را دراختیار تان قرار دهد .

22) برای استفاده از سامانه معاملات برخط به نرم افزار خاصی نیاز است؟

سامانه معاملات برخط کارگزاری آریا بورس نرم افزاری تحت وب است و نیازی به نصب نرم افزاری بر روی سیستم کامپیوتر مشتری نیست. بنابراین فقط با اجرای نرم افزار مرورگر سیستم عامل خود می توانید از این سرویس استفاده کنید.

23) وقتی می خواهم با نام کاربری و کلمه عبور خود وارد بخش خرید و فروش آنلاین شوم با پیغام خطای نام کاربری شما مسدود است مواجه می شوم. علت چیست؟

چنانچه تا سه بار نام کاربری و کلمه عبور خود را به اشتباه وارد نمایید با توجه به مسائل امنیتی کاربری شما مسدود می شود و با تماس مرکز کارگزاری با بخش آنلاین کارگزاری آریا بورس (88541553) امکان استفاده مجدد سیستم را خواهید داشت .

24) با اینکه فیش واریزی خود را در سیستم ثبت نمودم و در حساب اینترنتی من سند واریزی ثبت شده و مانده حسابم افزوده شده است اما در حساب آنلاین همچنان مانده حسابم افزایش نیافته است. دلیل این مغایرت چیست؟

معاملات آنلاین مانده حساب های کاربر در ابتدای وقت معاملات بروز می شود و پس از آن در طول ساعات معاملاتی این مانده حساب ها با عملیات خرید و فروش تغییر می کنند. بنابراین چنانچه تمایل به استفاده از مبلغ واریزی در معاملات آنلاین را دارید یک روز قبل نسبت به واریز مبلغ و ثبت فیش واریزی اقدام نمایید .

25) هنگام ارسال سفارش فروش با پیغام مانده سهم کافی نیست مواجه می‌شوم در حالی که این تعداد سهام را دارا می‌باشم .

سه احتمال وجود دارد :

• · تعداد سهام را صحیح وارد نمی‌کنید .
• · همان سهم را طی سفارش مجزای دیگر (چه خودتان و به صورت آنلاین و یا کارگزار بر اساس سفارش حضوری و یا اینترنتی شما) وارد سامانه معاملات شده است .
• · کارگزار ناظر شما در این سهم کارگزار سرویس دهنده معاملات آنلاین نیست .

26) درصورت بروز مشکل در استفاده از نرم افزار چگونه مشکل را رفع نمایم؟

شما می توانید با تماس با واحد پاسخگویی به مشتریان شرکت کارگزاری آریا بورس به شماره 5- 88053241 مشکل را با کارشناس بخش آنلاین کارگزاری آریا بورس در میان بگذارید .

27) در چه بازارهای نمی توان به صورت آنلاین معامله نمود؟

بر اساس ماده 10 "دستورالعمل اجرايي معاملات برخط اوراق بهادار در بورس اوراق بهادار تهران و فرابورس ايران"، سازمان میتواند محدودیتهایی بر معاملات آنلاین قرار دهد. در این راستا امکان معامله در برخی از بازار ها برای کاربران آنلاین ممنوع شده است. البته باید عنوان کرد که محدودیت های کنونی برای مشتریان حقیقی بسیار ناچیز و در حد قابل قبولی می باشد. در ادامه کلیه امکانات و محدودیت های معامله آنلاین ذکر گردیده است :

o بازار سوم و چهارم فرابورس

o همه انواع معاملات عمده و بلوک

o سهام شرکت های پذیرفته شده در بازار پایه فرابورس

28) محدودیتهای معاملات آنلاین چیست؟

بر اساس ماده 10 "دستورالعمل اجرايي معاملات برخط اوراق بهادار در بورس اوراق بهادار تهران و فرابورس ايران"، سازمان می تواند محدودیت هایی بر معاملات آنلاین قرار دهد. در حال حاضر این محدودیتها طی بخش نامههایی به کارگزاران اعلام گردیده که شامل موارد زیر است :

• · محدودیت درنوع سفارشات:

سفارشات مجاز برای مشتریان بر خط، از لحاظ قیمتی سفارش Limit ، از لحاظ زمانی بدون محدودیت (شامل Day ، Date و (Open می‌باشد .

سفارش محدود یعنی در حجم معین و در قیمت مشخص یا بهتر از آن .

• · محدودیت درحجم سفارش :

در حال حاضر محدودیتی جهت حجم سفارش علاوه بر محدودیت های عادی هسته معاملات وجود ندارد .

در سیستم معاملات دامنه مجاز حجم با عنوان آستانه حجم تعیینشده که برای همه یکسان است .

• · محدودیت در زمان معاملات :

الف- ساعت ورود سفارش از ابتدای زمان مجاز ورود سفارشات در سامانه معاملاتی لغایت ساعت 12:30 می‌باشد .

ب- سفارشات با اعتبار روزانه (DAY) مشتریان برخط باید بلافاصله پس از اتمام ساعت معاملات (ساعت 12:30)توسط سیستم نرم افزاری برخط، حذف گردد .

• · ساز و کار اختیار معامله محدودیت درعرضه‌های خاص :

الف – مشتریان معاملات بر خط در زمان حراج نمادهای بازگشایی شده امکان ورود سفارش با رعایت محدودیت‌های قیمتی سفارش را دارند .

عرضه های خاص شامل عرضه اولیه و گشایش نماد می باشد که با مکانیزم حراج انجام می شود .

مشتریان در عرضه های حراج امکان قرار دادن قیمت، بهتر از بهترین قیمت بازار را ندارند .

ب – بورس یا فرابورس باید سهمیه مجزایی را برای هر مشتری معاملات بر خط در کلیه عرضه‌های اولیه تعیین نمایند. مشتریان معاملات بر خط می‌توانند با رعایت محدودیت حجم معامله مشتری برخط به میزان سهمیه تعیینشده، در عرضه‌های اولیه اقدام به خرید نمایند .

همه کاربران آنلاین می توانند در رقابت برای خرید سهم عرضه اولیه شرکت کنند. بر این اساس پیش از شروع رقابت، سقف قابل رقابت برای هر مشتری به اطلاع مدیر معاملات آنلاین رسانده می‌شود و مدیر معاملات آنلاین این سهمیه را در نرم افزار آنلاین اعمال می نماید و پس از شروع رقابت، کاربران می توانند تا سقف تعیین شده سفارش خرید سهم عرضه اولیه وارد سیستم نمایند .

ج – مشتریان برخط حق رقابت و انجام معامله عمده را ندارند .

• · محدودیت ‌های قیمتی سفارش :

الف – درصد تفاوت مجاز قیمت سفارش با دامنه مظنه بازار صرفاً در خصوص ورود سفارش در زمان حراج بازگشایی و عرضه اولیه به شرح زیر اعمال می‌گردد :

1- قیمت سفارش خرید مشتری معاملات برخط نمی‌تواند بیشتر از بهترین مظنه خرید بازار باشد .

2- قیمت سفارش فروش مشتری معاملات برخط نمی‌تواند کمتر از بهترین مظنه فروش بازار باشد .

3- درصورتی ‌که سفارش خرید یا فروشی در زمان ورود سفارش ساز و کار اختیار معامله مشتری وجود نداشته باشد، محدودیت مذکور اعمال نمی شود .

همانگونه که در مورد 4 گفته شد مشتریان در عرضه های حراج امکان قرار دادن قیمت، بهتر از بهترین قیمت بازار را ندارند .

ب – درصد تفاوت مجاز قیمت سفارش با آخرین قیمت معامله :

1- درصورتی که ارزش سفارش وارده کوچکتر یا مساوی یک میلیون ریال باشد، تفاوت قیمت سفارش خرید یا فروش با آخرین قیمت معامله حداکثر دو درصد می‌تواند باشد. این محدودیت بین ساعت 09:00 الی 12:30 اعمال می‌گردد .

2- درصورتی‌که معامله‌ای در روز جاری انجام نشده باشد، مبنای قیمت آخرین معامله، قیمت پایانی روز قبل است .

دوره های رایگان بورس کالا در تابستان ۱۴۰۱ را از دست ندهید

بورس کالای ایران در فصل تابستان امسال ۱۸ دوره آموزشی با رویکردهای بازار فیزیکی، معاملات مناقصه، معاملات اموال غیر منقول و سازوکارهای معاملات بازار مالی و مشتقه برگزار می کند.

به گزارش بیدار بورس، به این ترتیب کارگاه های آموزشی بورس کالای ایران برای تابستان ۱۴۰۱ از فردا (دوشنبه ۶ تیر ماه) آغاز می شود و تا ۲۲ شهریور ادامه دارد. این کارگاه ها با موضوع‌هایی همچون آشنایی با سازوکار معاملات بازار فیزیکی، نحوه انجام معاملات به روش مناقصه در بازار فیزیکی و معاملات اموال غیر منقول (املاک و مستغلات) در بازار فرعی بورس کالای ایران برگزار می شود. آشنایی با سازوکار معاملات بازار مالی و سازوکار معاملات بازار مشتقه بورس کالای ایران نیز از دیگر دوره های آموزشی تابستان است.

دوره های آشنایی با سازوکار معاملات بازار مالی بورس کالا با محور قراردادهای سلف موازی استاندارد، گواهی سپرده کالایی و صندوق های کالایی و دوره های آشنایی با سازوکار معاملات بازار مشتقه نیز با محوریت قراردادهای آتی و قراردادهای اختیار معامله توسط مدرسان مربوطه آموزش داده می شود.

تمامی کارگاه های آموزشی بورس کالای ایران به صورت رایگان برگزار می شود و حداقل نفرات برای تشکیل کارگاه ها ۱۲ نفر اعلام شده است.

ثبت نام برای حضور در کارگاه های آموزشی ضروری است و علاقه مندان می توانند جهت ثبت نام و کسب اطلاعات بیشتر از طریق پرتال آموزش بورس کالای ایران و منوی آموزش و پژوهش سایت اقدام کنند.

تاریخ پایان ثبت نام در هر یک از کارگاه ها یک روز قبل از شروع آن کارگاه است.

اوراق اختیار فروش تبعی چیست؟

اوراق اختیار فروش تبعی همان طرح بیمه سهام است. طرحی که توسط خود شرکت‌ها ارائه می‌شود. بر اساس ساز و کار این اوراق، فروشنده یا همان شرکت منتشرکننده سهام، تعهد می‌کند که تعداد مشخصی از سهام شرکت را در قیمت و تاریخی از پیش تعیین‌شده، از سهامدار خریداری کند. به قیمت مشخص‌شده قیمت اعمال و به تاریخ معین‌شده تاریخ اعمال می‌گویند. در این مقاله تمامی جزئیات لازم را در مورد این اوراق بررسی می‌کنیم.

منظور از اوراق اختیار فروش تبعی چیست؟

اوراق اختیار فروش تبعی به خریدار اجازه می‌دهد تا دارایی پایه را با توجه به قیمت سهام در زمان عرضه و قیمت اعمال بیمه کند. به این ترتیب کسب بازدهی برای سرمایه‌گذار تضمین می‌شود و به همین دلیل اوراق اختیار فروش تبعی را بیمه سهام نیز می‌نامند. شرکت یا سهامدار عمده که با هدف ایجاد اطمینان و تضمین برای سهام این عمل را انجام می‌دهند، عرضه‌کننده اوراق هستند.

روش انتشار این اوراق در ایران متفاوت از سایر کشورها است. برای خرید اوراق اختیار تبعی در ایران، باید ابتدا سهام پایه را که اختیار فروش برای آن منتشر می‌شود، در پرتفو داشته باشید.

شرکت‌های منتشرکننده اوراق تبعی موظف به انتشار عمومی اطلاعیه عرضه و اعلام ویژگی‌های اوراق و شرایط آن، قبل از فروش هستند. سهامداران نیز قبل از اقدام به خرید اوراق تبعی متعلق به هر نماد، باید ابتدا اطلاعيه عرضه اوراق آن را مطالعه کرده باشند.

فرض کنید اوراق اختیار فروش تبعی برای سهام شرکت ایران خودرو در ماه آینده منتشر شود. شما باید سهام شرکت ایران خودرو را قبل از اقدام به خرید اوراق اختیار، در پرتفو خود داشته باشید.

برای مثال اگر قصد دارید تا 10 هزار عدد اوراق اختیار ایران خودرو را بخرید، باید قبل از ارائه دستور خرید اوراق تبعی، تعداد 10 هزار عدد از سهم شرکت ایران خودرو را در پرتفوی خود موجود داشته باشید.

اختیار فروش از اجزای ابزار مشتقه ساز و کار اختیار معامله محسوب می‌شود. این ابزار بازار مشتقه جزو ابزار پوشش ریسک می‌باشد. اختیار فروش حق اعمال اوراق را در تاریخ معینی از آینده، به قیمت اعمال (قیمتی که در برگه مشخص شده است) به دارنده آن می‌دهد. لازم به ذکر است که باید بابت موقعیت خرید اختیار معامله مبلغی تحت عنوان هزینه اولیه پرداخت کنیم.

نحوه اعمال اوراق اختیار فروش تبعی

زمانی که قیمت سهام در روز اعمال بیشتر از قیمت اعمال ذکرشده در اختیار فروش باشد، دارنده گواهی اختیار، قادر به اعمال آن نیست.اما اگر در تاریخ اعمال قیمت پایانی سهم پایه از قیمت اعمال آن کمتر باشد، برای اعمال اوراق اختیار فروش، سهامدار باید از طریق کارگزاری‌ها، درخواست خود را حداکثر تا ساعت 13 روز اعمال، ارسال کند.

کارگزار نیز اجازه دارد حداکثر 10 روز قبل از تاریخ اعمال، درخواست‌ها را از مشتریان خود دریافت و در روز سررسید به سازمان بورس (seo.ir) ارائه دهد.

ارائه درخواست اعمال طی مهلت مقرر به سازمان بورس طی مراحل زیر انجام خواهد شد:

1. ابتدا سهم به همان قیمت اعمال مشخص شده، از دارنده اوراق اختیار فروش تبعی به عرضه‌کننده آن انتقال می‌یابد.
2. در مرحله بعد تفاوت قیمت اعمال مشخص شده و با توجه به قیمت پایانی سهم پایه در روز اعمال، محاسبه می‌شود. این مابه‌التفاوت قیمت به دارنده اوراق اختیار تبعی پرداخت می‌شود. پرداخت به صورت نقدی و یا به شکل واگذاری سهم خواهد بود؛ که در این صورت سهام پایه از عرضه‌کننده به دارنده اوراق اختیار فروش تبعی منتقل می‌شود.

نکات مهمی که درباره اوراق اختیار فروش تبعی باید بدانید!

اوراق اختیار دارای دو شیوه اعمال اروپایی و آمریکایی هستند. برخلاف حالت اعمال اروپایی که دارنده آن تنها در تاریخ سررسید قادر به اعمال آن است، در حالت آمریکایی سرمایه‌گذار در هر تاریخی تا روز سررسید، می‌تواند اوراق اختیار را اعمال کند.

برای مثال اگر تاریخ شروع 20 تیر 1400 و تاریخ اعمال 20 آبان ماه باشد، در حالت اعمال آمریکایی سرمایه‌گذار در هر تاریخی که بین این بازه زمانی قرار بگیرد، می‌تواند اوراق اختیار خود را اعمال کند اما در همین مثال اگر حالت اعمال اروپایی باشد، فقط در تاریخ سررسید یعنی 20 آبان ماه قابلیت اعمال اوراق اختیار برای دارنده آن فراهم است.

اوراق فروش تبعی که در ایران رایج است، از نوع اختیار فروش اروپایی است که دارنده آن تنها در تاریخ درج شده در برگه، می‌تواند آن را اعمال کند.

امکان فروش آنی اوراق اختیار فروش بعد از خرید آن وجود ندارد. این اوراق قابل معامله در بازار ثانویه نیست؛ بنابراین فاقد معاملات ثانویه است. یعنی امکان فروش اوراق خریداری شده در طول دوره معاملاتی وجود ندارد وتنها در یک مرحله و توسط ناشر مورد معامله قرار می‌گیرد.

اگرچه شرکت منتشرکننده اوراق، در زمان انتشار قیمت روز اعمال را مشخص می‌کند، اما درصد سود و زیان خریدار مشخص نخواهد بود. نوسان‌های قیمتی سهام تا تاریخ سررسید عامل اصلی در محاسبه سود یا ضرر خریدار است‌. بنابراین این‌که شما در چه قیمتی سهام پایه را خریداری کرده باشید و در روز اعمال به چه قیمتی آن را منتقل کرده باشید، درصد سود شما را مشخص خواهدکرد.

خریدار اوراق اختیار فروش تبعی فقط در تاریخ اعمال قادر به اعمال اختیار فروش خود است و این اوراق پس از تاریخ اعمال ارزشی نخواهد داشت. درصورتی که تا تاریخ مشخص‌شده از این اوراق استفاده نکنید، اوراق اعمال نمی‌شوند و عرضه‌کننده تعهدی درقبال آن نخواهد داشت.

مبلغی که در ازای خرید اوراق اختیار فروش تبعی پرداخت می‌شود غیر قابل بازگشت است. در واقع شما بابت بیمه کردن سهام خود مبلغی پرداخت می‌کنید. بنابراین این مبلغ غیر قابل برگشت خواهد بود.

بعد از اعمال اوراق اختیار فروش تبعی اگر شرکت منتشرکننده اوراق در پرداخت حقوق مشتری تاخیر یا کوتاهی داشته باشد، مبلغی تحت عنوان جریمه توسط سازمان بورس از او دریافت و به سهامدار پرداخت می‌شود.

در این شرایط که حقوق مشتری با کوتاهی و تاخیر پرداخت می‌شود، سود روزشمار به سهامدار تعلق می‌گیرد. این سود روزشمار بر اساس فرمول مشخص‌شده که از ابتدا و در زمان انتشار اوراق توسط شرکت ارائه شده، محاسبه می‌شود.

خرید اوراق بیشتر از تعداد سهام پایه، بی‌فایده است. خریدار اوراق نباید بیش از دارایی پایه که در اختیار دارد، اوراق اختیار فروش تبعی تهیه کند. همچنين خریدار اوراق تبعی باید محدودیت‌های خرید هر کد معاملاتی را که در اطلاعیه عرضه اوراق اختیار فروش تبعی ذکر شده ‌است، رعایت کند. در صورت عدم رعایت محدودیت‌های ذکرشده، آن تعداد از اوراق اختیار فروش تبعی که برای خریدشان به محدودیت‌های عنوان شده توجه نشده باشد، فاقد اعتبار می‌شود. در این شرایط مبلغ پرداختی توسط خریدار پس از کم‌شدن هزینه‌ها، به عرضه‌کننده تعلق می‌گیرد.

معمولا نماد اوراق فروش تبعی با اضافه کردن حرف «ه» به بخشی از نماد سهم پایه و تاریخ سرسید اوراق، ساخته می‌شود. مثلا هصیکو 405، نماد اوراق اختیار ساز و کار اختیار معامله فروش تبعی سهم تاصیکو است که سرسید آن اردیبهشت ماه سال 1400 است.

مشخصات آگهی عرضه

فرم آگهی یا اطلاعیه عرضه باید اطلاعاتی مشخص به خریدار ارائه کند. این اطلاعات عبارتند از:

سهم پایه: سهمی که اوراق اختیار فروش تبعی مبتنی بر آن است.

برای مثال اوراق اختیار تبعی بر روی سهام شرکت سرمایه‌گذاری صدر تامين ( تاصیکو ) با نماد هصیکو 405 منتشر می‌شود. در این مثال سهام شرکت سرمایه‌گذاری صدر تامین با نماد تاصیکو، سهم پایه اوراق اختیار فروش تبعی هصیکو 405 است.

قیمت اعمال: قیمتی مشخص است که عرضه‌کننده سهام متعهد می‌شود تا سهام پایه اوراق تبعی را در روز اعمال با آن قیمت تسویه و از سهامدار دریافت کند.

تاریخ اعمال: تاریخی است که برای اعمال اوراق اختیار فروش تبعی تعیین می‌شود.

سقف خرید: بیشترین تعداد اوراق اختيار تبعی که توسط شخصی حقیقی یا حقوقی امکان خریداری دارد را سقف خرید گویند.

کل حجم عرضه: حداکثر تعداد اوراق اختیار فروش تبعی که عرضه‌کننده در دوره معاملاتی عرضه می‌کند.

حداقل حجم عرضه روزانه: حداقل تعداد اوراق اختیار فروش که امکان دارد توسط عرضه‌کننده در یک روز عرضه شود.

قیمت عرضه: قیمتی که اوراق اختیار تبعی در بازار با آن قیمت توسط شرکت ناشر فروخته می‌شود. این قیمت در هر روز با فرمول مشخصی محاسبه می‌شود و ثابت نیست.

دوره معاملاتی: فاصله اولین روز معاملاتی و آخرین روز معاملاتی اوراق اختیار فروش تبعی را دوره معاملاتی می‌نامند.

عرضه‌کننده: شخصی که پس از دریافت مجوز از سازمان بورس، به عرضه اوراق اختیار فروش با رعايت قوانین اقدام می‌کند.

سررسید: آخرین روز از دوره معاملاتی که پس از پایان ساعت معاملاتی آن روز، قابلیت اعمال اوراق اختیار فروش تبعی فعال می‌شود.

سخن آخر

اوراق اختیار فروش تبعی نوعی بیمه برای سهام است. اوراقی که هدف از انتشار آن کاهش ریسک سرمایه‌گذاری در بازار سرمایه و اطمینان بخشیدن به سهامداران است. ابزاری که علاوه ساز و کار اختیار معامله بر سهامدار، شرکت‌ها نیز می‌توانند از کاربردهای آن استفاده کنند. اوراق تبعی، فروش سهم در یک قیمت عادلانه را عملا تضمین می‌کند. این مسئله نشانه‌ای از ارزندگی سهم به بازار ارائه می‌کند که خود منجر به تضمین سود سهامداران خواهدشد. علاوه بر این شرکت با افزایش قیمت سهام خود، با توجه به این‌که اوراق ابطال می‌شوند، نیاز به پرداخت وجه ندارد. همین مسئله نیز باعث می‌شود تا درآمد بیشتری برای شرکت شناسایی شود. در نتیجه اوراق اختیار فروش تبعی نوعی معامله دو سر برد برای سهامدار و شرکت است.

اوراق اختیار معامله جدید در بورس تهران

اکوایران: شرکت بورس اوراق بهادار تهران اعلام کرده که با توجه به درخواست فعالان بازار، قراردادهای اختیارمعامله با سررسیدهای یک‌ساله را در راستای امکان استفاده از استراتژی‌های معاملاتی با افق‌های زمانی متنوع، در نمادهای بنیادی بازار ارائه می‌کند.

به گزارش اکوایران و به نقل از بورس تهران، وحیدمطهری‌نیا سرپرست مدیریت عملیات بازار ابزارهای نوین مالی، اظهار داشت: قراردادهای اختیارمعامله مبتنی بر سهام شرکت سرمایه‌گذاری تأمین اجتماعی (شستا) با سررسید شهریور ۱۴۰۲، هم‌اکنون در بازار اختیار بورس تهران فعال بوده و قابل معامله می‌باشند. همچنین دوره معاملاتی قراردادهای اختیارمعامله سهام شرکت ملی صنایع مس ایران (فملی) با سررسید مهرماه ۱۴۰۲ نیز از روز سه‌شنبه (۲۲ شهریور ماه ۱۴۰۱) آغاز خواهد شد. قراردادهای اختیارمعامله یکساله بر روی سهام شرکت فولاد مبارکه اصفهان (فولاد) نیز به زودی ارائه خواهد گردید.

سرپرست مدیریت عملیات بازار ابزارهای نوین مالی افزود: نکته مهم در ارزشگذاری قراردادهای اختیارمعامله با سررسیدهای بلندمدت، لحاظ سود تقسیمی دارایی‌های پایه اوراق اختیارمعامله مبتنی بر آن است.

مطهری نیا تصریح کرد: چنانچه دارایی پایه قراردادهای اختیار معامله در طول دوره معاملاتی این قراردادها مشمول پرداخت سود نقدی شوند، این مبلغ باید در ارزشگذاری قیمت (پریمیوم) قراردادهای اختیار معامله مبتنی بر همان دارایی پایه، لحاظ می شود.

وی در پایان گفت: فعالان بازار سرمایه می‌توانند با مراجعه به ماشین حساب ارزشگذاری اختیار معامله سایت بورس اوراق بهادار تهران (اینجا) و قراردادن مقدار درصدی نسبت سود تقسیمی به قیمت دارایی پایه، ارزشگذاری دقیقتری را از قراردادهای اختیارمعامله با سررسیدهای بلندمدت بدست آوردند.

حکم معاملات اختیار (آپشن)

مسأله 1651. «حقّ خرید» یا «حقّ فروش» یک کالا در آینده (حقّ اختیار) در عرضۀ اولیّۀ معاملات اختیار، نوعی حقّ عرفی محسوب می­شود و فروش (بیع) آن، صحیح نیست؛ همین طور فروش آن در بازار ثانوی بورس نیز باطل است.
مسأله 1652. به عنوان جایگزین معاملات فوق، می­توان از عقد مصالحه استفاده نمود[1] به این صورت که خریدار اختیار به عنوان «مُصالِح»[2] مبلغ معیّنی را که برابر با «قیمت معاملۀ اختیار» است در ذمّۀ خویش مصالحه نماید در ازای اینکه فروشندۀ اختیار متعهّد شود:
1. کالای معیّنی را به قیمت مشخّص در دورۀ زمانی معیّن در صورت درخواست مُصالِح به وی یا کسی که حسب نظام بورس این حقّ اختیار به او واگذار شده[3] بفروشد.[4]
2. در صورت واگذاری تعهّد خویش در بازار ثانوی بورس به شخص دیگر، آن شخص را با عقد صلح مشابه، متعهّد به فروش کالای مذکور با همان شرایط سابق نماید.[5]
از طرفی فروشندۀ اختیار به عنوان «مُتصالِح»[6] مصالحۀ مذکور را قبول نماید، سپس خریدار مبلغ مذکور را به حساب فروشنده واریز کند.[7]
مثلاً اگر در بورس کالا، قرارداد اختیار خرید یک کیلو گرم زعفران با قیمت اعمال «۱4» میلیون تومان برای سررسید «6» ماه بعد در ازای پرداخت «700» هزار تومان بابت «قیمت معاملۀ اختیار» تعریف شده باشد، خریدار اختیار به عنوان «مُصالِح» می­گوید:
«مصالحه می­کنم «700» هزار تومان را در ذمّۀ خودم در ازای اینکه طرف مقابل (فروشنده اختیار) متعهّد شود:
الف. یک کیلو گرم زعفران را در «6» ماه بعد به مبلغ «14» میلیون تومان در صورت درخواست به اینجانب یا کسی که حسب نظام بورس، این حقّ اختیار به وی واگذار شده بفروشد.
ب. در صورت واگذاری تعهّد فروش زعفران در بازار ثانوی بورس به شخص دیگر، آن شخص را با عقد صلح مشابه متعهّد به فروش زعفران مذکور با همان شرایط سابق نماید».
فروشندۀ اختیار به عنوان «مُتصالِح» بگوید:
مصالحۀ مذکور را قبول نمودم.[8]
مسأله 1653. شرایط ضمن معاملات اختیار که در قسمت توضیحات این معاملات ذکر شد،[9] فی نفسه[10] اشکال ندارد و چنانچه در ضمن عقد - مانند عقد یا صلح - شرط شده، لازم است مطابق آن عمل شود؛
امّا اگر حقّ خرید یا حقّ فروش یک کالا در آینده (حقّ اختیار) به عنوان یک حقّ عرفی فروخته شده، فروش (بیع) مذکور باطل است و در این صورت، عمل به شرایطی که در ضمن آن شرط شده واجب نیست.
مسأله 1654. انعقاد قرارداد اختیار معامله، بر اوراق قرضۀ ربوی جایز نیست.
همین طور، اگر قرارداد اختیار معامله بر نوسانات و تفاضل قیمت­ها بسته شود، مانند آنچه در دارایی­های غیر واقعی مثل اختیار معاملۀ شاخص سهام یا شاخص غیر سهام یا نرخ بهره صورت می­گیرد، عرفاً نوعی قمار و شانس محسوب می­شود و جایز نیست.[11]

[1]. بدیهی است این راه کار، در صورتی قابل استفاده در بورس است که ساز و کار اجرایی آن در بورس فراهم شده باشد.
[2]. صلح کننده.
[3]. شایان ذکر است، واگذاری حقّ اختیار خرید به دیگری در این مسأله و مسائل بعد به معنای نقل و انتقال شرعی حقّ به دیگری نیست، بلکه به معنای صرف نظر کردن از حقّ (رفع ید از آن) و ثبت این حقّ عرفی از طریق مجاری قانونی و نظام بورس برای دیگری می­باشد.
[4]. بنابراین، تعهّد مذکور شامل موردی که خریدار اختیار، حقّ مذکور را به شخص ثالث در بازار ثانوی بورس واگذار می­کند نیز می­شود.
[5]. به این معنا که در صورت تحقّق امر مذکور، دیگر فروشندۀ اختیار، تعهّدی نسبت به طرف مقابل نداشته باشد.
[6]. پذیرندۀ صلح.
[7]. بنابراین، مورد مصالحه (معوّض) مبلغی است که با عقد صلح بر ذمّۀ صلح کننده (خریدار اختیار) ثابت می­شود و عوض صلح، عملی است که بر عهدۀ متصالِح (فروشندۀ اختیار) ثابت می­شود. همچنین، اگر خریدار اختیار مبلغ مذکور را از اتاق پایاپای بورس شرعاً طلبکار باشد، می­تواند همان طلب را به فروشندۀ اختیار به صورتی که ذکر شد صلح نماید.
[8]. این قرارداد، به صورت صلح مشروط یا هبۀ مشروط - با رعایت شرایط صحّت هر مورد - نیز قابل انجام است.
[9]. منظور «وثیقه‌گذاری مبلغی بابت وجه تضمین یا التزام» و «تعدیل و روز آمد کردن وجه تضمین» است.
[10]. به خودی خود و با قطع نظر از عناوین دیگر.
[11]. مشابه آنچه در مورد قراردادهای آتی در مسألۀ «1650» ذکر شد.