انواع بورس در ایران

در کل به معامله گرانی که رانت و یا تجربه کافی ندارند پیشنهاد می دهیم در بازار پایه ب و ج به هیچ عنوان معامله نکنند. بازار الف بسیار شفاف و برای معامله گری امن می باشد.

انواع بورس در ایران

تقسیم بندی انواع بازار بورس در ایران به صورت زیر است:

در واقع بازار بورس در ایران به 4 دسته کلی تقسیم میشود:
بورس اوراق بهادار، فرابورس ، بورس انرژی و کالا است و همه‌ی آنها تحت نظارت سازمان بورس هستند.

این نوع بورس در ایران باسابقه ترین بازار بورس است. در این نوع بورس سهام شرکتها و اوراق مشارکت خرید و فروش میشود و عموم سرمایه گذاران در این بخش فعالیت دارند در گذشته معاملات بورس بسیار محدود بود و در حد هفته ای یک روز اما امروزه با پیشرفت تکنولوژی و اینکه معامله های بورسی با استفاده از موبایل و رایانه انجام میشود سازوکار بازار بورس نیز تغییر کرد.

سهام شرکتهایی که در نتوانستند به دلایلی چون عدم شفافیت، سودآوری نامناسب و…. به بازار بورس راه پیدا کنند در فرابورس معامله میشود. فرابورس دارای5 بازار است: بازار اول، بازار دوم، بازار سوم(عرضه)

بازار ابزارهای نوین مالی و بازار پایه. شرکتهای سهامی در بازار اول و دوم و سایر اوراق بهادار صرفا در بازار ابزار نوین مالی پذیرفته میشوند.

در این نوع بورس عرضه کنندگان کالای خود را پس از کارشناسی و قیمت گذاری توسط کارشناسان به خریداران عرضه میکنند. این بورس برای کسانی است که میخواهند از ریسک نوسان قیمت در امان بمانند و یا از این نوسانات استفاده کنند و سود خود را به بیشترین حالت برسانند.

این بورس از سال 1391 فعالیت خود را آغاز کرده و امکان معامله حامل های انرژی مثل نفت، گاز، بنزین، برق و…. و اوراق بهادار مرتبط با انها وجود دارد. در این بورس هرکالایی که که پایه انرژی داشته باشد را میتوان معامله کرد. یکی از کارکردهای مهم این بورس صادرات انرژی به کشورهای همسایه است.

معرفی انواع بورس در ایران

در ایران انواع بورس به ۴ دسته تقسیم می شوند که هرکدام شرکت مربوط به خود را دارند. این بازار ها شامل بورس ، فرابورس ، بورس کالا و بورس انرژی می باشد و همگی اینها زیر نظر سازمان بورس و اوراق بهادار تهران فعالیت می کنند.ما در ایران بورس ارز برای معاملات و تبادلات و سرمایه گذاری ارز های خارجی به شکل مرسوم جهانی نداریم و خرید و فروش ارز بصورت دستی در بازار آزاد و صرافی ها انجام می شود.

فیلم معرفی نواع بازار بورس در ایران:

اولین مورد از انواع بورس در ایران بورس است که فکر ایجاد شرکت بورس اوراق بهادار تهران در سال ۱۳۱۵ مطرح شد و با تصویب ایجاد آن در سال ۱۳۴۵ از ۱۵ بهمن ۱۳۴۶ بورس ایران شروع به فعالیت خود کرد.بورس تهران نیز در ابتدا بوسیله تخته سیاه و گچ قیمت سهام ها را در تالار به نمایش در می آورد و معاملات بسیار محدود توسط کارگزاری ها هفته ای در یک روز و ساعات محدود انجام می شد. ولی با پیشرفت ها و افزایش شرکت های پذیرفته شده در سازمان بورس و همچنین بیشتر شدن تعداد کار گذاری ها و مهم تر از همه پیشرفت تکنولوژی امروزه برای معامله کرده نیازی برای رفتن به هیچ اداره و سازمانی نیست و صرفا با استفاده از یک موبایل و یا کامپیوتر می توانید از خانه به راحتی هر سهمی را که خواستید بخرید و یا بفروشید.

ساختمان بورس اوراق بهادار در خیابان حافظ تهران می باشد.در بورس اوراق بهادار تهران معاملات سهام شرکت های پذیرفته شده در بورس و اوراق مشارکت انجام می پذیرد که تمام معاملات از طریق کارگزاری ها و با داشتن کد های معاملاتی انجام می شود.

اگر کد بورسی ندارید اینجا را کلیک کنید: نحوه ثبت نام و دریافت کد بورسی

شرکت های پذیرفته شده در بورس بر حسب شاخص های آماری همچون سودسازی،سرمایه ثبت شده، سهام شناور ،میزان شفافیت و …. رتبه بندی می شوند و به دو دسته در بازار های اول و دوم تقسیم می شوند که بازار اول نیز از دو زیرمجموعه ی تابلو اصلی و فرعی تشکیل شده.
در حال حاضر ساعات معاملاتی بورس از ۹ تا ۱۲:۳۰ روز های شنبه تا چهارشنبه ( غیر از تعطیلات رسمی ) با دامنه نوسان قیمت ۵% می باشد. شرکت بورس اوراق بهادار تهران خود جز شرکت های سهامی می باشد که نماد معاملاتی آن بورس است و می توان در بازار سهام این شرکت را خرید و فروش کرد.
نهاد های معاملاتی می توانند در رتبه بندی های سازمان بورس جا به جا شوند مثلا با پیشرفت به تابلوی اصلی بازار اول انتقال پیدا کنند یا حتی از بازار اخراج شوند که بستگی به عملکرد آنها طبق معیار های سازمان بورس دارد.

فرابورس:

نوع دوم از انواع بورس در ایران فرا بورس می باشد که به بازار اول و دوم و پایه (الف ٬ ب و ج) و بازار سوم تقسیم می شود. در کشور های تراز اول جهان بازار فرابورس برای معاملات سهام شرکت هایی است که دارای عدم شفافیت مناسب و کافی،سودآوری نامناسب و… است که معاملات آن طبق توافق خریدار و فروشنده انجام می شود.
در کشور ما فرابورس از ۶ مهر سال ۱۳۸۸ برای معاملات سهام تمام شرکت هایی که نتوانسته اند مقررات بورس را رعایت کنند تاسیس شد و به بازار های اول،دوم،سوم،بازار های پایه الف،ب،ج دسته بندی می شود.

شرکت های بازار بر اساس ریسک سرمایه گذاری ٬ شفاف بودن صورت های مالی و میزان بدهی و… در یکی از بازار های الف ٬ ب و ج قرار می گیرند.

بازار پایه ج پایین ترین سطح شرکت های فرابورس است که طبق معیار های تعریف شده شرکت فرابورس دسته بندی شده اند. در این بازار دامنه نوسان دیگر معنایی ندارد و سهم های این بازار بدون دامنه نوسان معامله می شوند. سرمایه گذاری در سهم های بازار ج توصیه نمی شود مگر برای افرادی که رانت دارند. سفته بازی در بازار ج زیاد است و برای افرادی که رانت ندارند این بازار بسیار پر ریسک است.

بازار ب دارای دامنه نوسان ۱۰ درصدی می باشد. بازار ب نسبت به ج از شرایط بهتری برخوردار است ولی با این وجود باز هم پیشنهاد می دهیم در این بازار هم اگر رانت و تجربه کافی ندارید معامله نکنید.

بازار الف که بیشتر سهم ها در این بازار هستند و بیشتر معامله گران در این بازار فعال اند. در بازار الف دامنه نوسان ۵ درصد است و در این بازار سفته بازی به مراتب بسیار کمتر است و می توان با اعتماد بالایی در این بازار سهام خرید و فروش کرد.

در کل به معامله گرانی که رانت و یا تجربه کافی ندارند پیشنهاد می دهیم در بازار پایه ب و ج به هیچ عنوان معامله نکنند. بازار الف بسیار شفاف و برای معامله گری امن می باشد.

در فرابورس موارد دیگر مالی نیز معامله می شود که به عنوان بازار های نوین مالی و بازار ها مشتقه مالی عنوان می شوند مانند اوراق با درآمد ثابت ،تسهیلات مسکن و ….

خواندن این مطلب می تواند برای شما مفید باشد: نحوه سرمایه گذاری در بورس

معاملات بازار های فرابورس دامنه نوسان های متفاوتی دارند. شرکت فرابورس نیز همانند بورس بصورت سهامی قابل خرید و فروش است و با نماد فرابورس در بازار معامله می شود.سود این شرکت از کارمزد معاملات زیر نظر فرابورس حاصل می شود.

باید به این نکته توجه کنید که زمانی از شاخص صحبت می شود ٬ شاخص بورس و فرابورس را به صورت جداگانه بررسی و اعلام میکنند. برای مشاهده اینجا را کلیک کنید و مشاهده کنید که شاخص بورس (که بالای صفحه می باشد) و فرابورس ( که پایین صفحه می باشد) با هم متفاوت است.

انواع بورس در ایران ٬ بورس کالا

بورس کالا

در بخش سوم از انواع بورس در ایران به بورس کالا می رسیم . معاملات در این بازار بصورت نقد،نسیه و سلف برای انواع محصولات کشاورزی و صنعتی انجام می شود و به بازار های فیزیکی،فرعی،مشتقه و مالی تقسیم می شود که هرکدام نیز بخش های متفاوتی دارند تا کالاهای پذیرفته شده در بورس کالا را در خود جای دهند.سهام شرکت بورس کالا نیز با نماد معاملاتی کالا در بازار قابل خرید و فروش است و درآمد انواع بورس در ایران آن حاصل از کارمزد معاملات کالایی تحت نظر این شرکت است.بورس کالا فعالیتش را از سال ۱۳۸۶ آغاز کرده است.

بورس انرژی:

و اما در آخرین مورد از انواع بورس می رسیم به بورس انرژی که با ۷ سال سن جوان ترین بازار در بورس ایران محسوب می شود. بورس انرژی به عنوان چهارمین بورس رسمی کشور از سال ۱۳۹۱ فعالیت خود را آغاز کرد که هدف از آن معاملات هرگونه مواردی که دارای انرژی هستند مانند برق، نفت و گاز .سود این بورس نیز حاصل از کارمزد معاملات بخش های انرژی است و سهام آن برای افراد حقیقی و حقوقی قابل خرید و فروش است.

آشنایی با انواع بازار بورس در ایران

شناخت انواع بازارهای بورس و وظایف آن‌ها، از اولین موضوعاتی مهمی است که پیش از شروع سرمایه گذاری باید فرا‌گرفت. بازارهای بورس ایران به طور کلی به چهار دسته بورس اوراق بهادار، فرابورس، بورس انرژی و بورس کالا تقسیم می‌شوند.

بورس اوراق بهادار تهران

قانون تأسیس شرکت بورس اوراق بهادار تهران در اردیبهشت ۱۳۴۵با هدف تقویت بخش خصوصی در اقتصاد ایران به تصویب مجلس شورای ملی رسید. این شرکت بهمن ماه ۱۳۴۶ فعالیت خود را با پذیرش سهام بانک توسعه صنعتی و معدنی ایران، شرکت نفت پارس، اوراق قرضه دولتی، اسناد خزانه و اوراق قرضه عباس‌آباد به‌طور رسمی آغاز کرد.
شرکت‌های پذیرفته شده در بورس تهران با استفاده از معیار‌هایی مانند شفافیت، نقدشوندگی، درصد سهام شناور آزاد، سودآوری و… به دو دسته بازار اول و دوم تقسیم می‌شوند. بازار اول خود به دو قسمت اصلی و فرعی تقسیم می‌شود که تفاوت شرکت‌های حاضر در این تابلو‌ها در مواردی همچون میزان سرمایه ثبت شده، تعداد سهامداران، درصد حقوق صاحبان سهام و… است.

فرابورس ایران

مهم‌ترین وظیفه شرکت فرابورس ایران، ساماندهی و هدایت بخشی از بازار سرمایه است که شرایط ورود به بورس اوراق بهادار را پیدا نکرده و یا تمایل به ورود سریع‌تر به بازار را دارند. در همین راستا رویه‌های پذیرش شرکت‌ها به گونه‌ای است که با احراز حداقل شرایط و در سریع‌ترین زمان ممکن، امکان ورود به بازار را داشته باشند. نام این بازار در ایران از معادل انگلیسی آن Over The Counter گرفته شده است. به همین دلیل به این بازار اختصارا OTC نیز گفته می‌شود. لازم به ذکر است که سازمان بورس اوراق بهادار به‌عنوان نهاد ناظر، بر تمام فعالیت‌های مالی و عملیاتی شرکت‌های بورس، فرابورس و بورس کالا نظارت دارد.
فرابورس دارای پنج بازار با اسامی بازار اول، بازار دوم، بازار سوم، بازار ابزارهای نوین مالی و بازار پایه است. شرکت‌های سهامی عام در بازار اول و دوم پذیرش شده و سایر اوراق بهادار صرفاً در بازار ابزارهای نوین مالی پذیرفته می‌شوند. بازار سوم بستری جهت عرضه یکجا و پذیره‌نویسی اوراق بهادار فراهم می‌کند و در نهایت بازار پایه جهت درج و نقل‌وانتقال سهام شرکت‌هایی است که بر اساس الزام بند ب ماده ۹۹ قانون برنامه پنجم توسعه، مشمول ثبت نزد سازمان بورس بوده ولی امکان پذیرش در یکی از بازارهای اول و دوم بورس یا فرابورس را ندارند.

بورس کالا

بورس کالا بازار منسجمی است که تعداد زیادی از تولیدکنندگان، کالای خود را در آن ارائه می‌کنند. کالای مربوطه پس از بررسی‌ و قیمت‌گذاری توسط کارشناسان بورس کالا، به خریداران عرضه می‌شود. در این بازار معمولاً کالاهای خام و فرآوری نشده مانند فلزات، پسته، زعفران، و… دادوستد می‌شوند. از مزایای این بازار می‌توان به حضور نهادهای نظارتی و تنظیم‌کننده بازار است که تمامی تولیدکنندگان، مصرف‌کنندگان و تجار کالا با حضور این نهادها، از مزایای قوانین و مقررات حاکم بر بورس برخوردار می‌شوند. بازارهای بورس کالا شامل بازار فیزیکی، بازار فرعی، بازار املاک و مستغلات، بازار مناقصه، بازار مشتقه (آتی و اختیار معامله) و بازارهای مالی است. برای کسب اطلاعات بیشتر درباره ساختار بورس کالا و آشنایی با نحوه سرمایه گذاری در آن مقاله بورس کالا چیست را بخوانید.

بورس انرژی

بورس انرژی ایران بستری برای انجام معاملات حامل‌های انرژی (شامل نفت، گاز، برق و غیره) و اوراق بهادار مبتنی بر آن‌هاست. بورس انرژی نیز مانند سایر بورس‌ها یک بازار رقابتی است که تعداد زیادی خریدار و فروشنده در آن حضور دارند که در اثر معاملات آن‌ها، قیمت حامل‌های انرژی به تعادل می‌رسد.
بورس انرژی دارای سه بازار «فیزیکی»، «مشتقه» و «فرعی» است. بازار فیزیکی شامل سه تابلوی برق، نفت‌وگاز و تابلوی سایر حامل‌های انرژی است. بازار مشتقه متشکل از سه تابلوی قرارداد سلف موازی استاندارد، قرارداد آتی و قرارداد اختیار معامله و بازار «فرعی» بستری برای معامله کالاهای تک‌محموله‌ای (کالاهایی که باید در یک تراکنش به یک مشتری ارسال شوند) و خارج از گونه است.

روش سرمایه گذاری در بازارهای بورس

در صورتی که تمایل دارید در بازار بورس یا فرابورس سرمایه گذاری کنید، لازم است کد بورسی و کد معاملاتی دریافت کنید. برای این کار بایستی ابتدا در سامانه سجام ثبت‌نام کرده و سپس در یکی از کارگزاری‌های کشور حساب ایجاد کنید. شما می‌توانید با مراجعه به وبسایت https://www.emofid.com به صورت غیرحضوری و رایگان در کارگزاری مفید افتتاح حساب کرده و کد بورسی خود را دریافت نمایید.

برای دریافت اطلاعات بیشتر درباره مباحث مختلف مرتبط با بازار سرمایه، می‌توانید به وبسایت آموزش بورس کارگزاری مفید مراجعه کنید. در این وبسایت بیش از ۸۰۰ مطلب در سه سطح «مبتدی»، «نیمه حرفه‌ای» و «حرفه‌ای» به همراه دوره های مختلف آموزشی ارائه شده است. به علاوه روزانه چندین کلاس آموزش بورس به صورت رایگان و غیر حضوری برگزاری می‌شود که می‌توانید از آن‌ها بهره‌مند شوید.

انواع بورس در ایران – معرفی و بررسی بورس های مختلف در ایران

بورس در ایران این روزها همه‌گیرتر از قبل شده و تقاضا برای سرمایه‌گذاری در آن افزایش یافته است. اما وقتی جایی از بورس و سرمایه گذاری در آن حرف می‌زنند، احتمالا منظورشان بورس اوراق بهادار است. جالب است بدانید بورس فقط همین نیست و انواع مختلفی دارد.

معرفی انواع بورس در ایران :

1. بورس اوراق بهادار
2. فرابورس
3. بورس کالا
4. بورس انرژی

البته در جهان بورس ارز هم یکی از انواع بورس است که در آن ارزهای خارجی خرید و فروش می‌شوند. اما در ایران، بورس ارز برای معامله و تبادل ارزهای خارجی وجود ندارد و خرید و فروش ارز به صورت دستی و در صرافی‌ها یا بازار آزاد انجام می‌شود.

بورس اوراق بهادار

در بازار بورس اوراق بهادار سهام شرکت‌ها و سایر اوراق بهادار مانند اوراق مشارکت، خرید و فروش می‌شوند و بیشتر سرمایه گذاران بازار بورس، در این بخش از بورس فعال هستند. 83 سال از فعالیت شرکت بورس اوراق بهادار تهران می‌گذرد، یعنی از اردیبهشت ماه سال 1345 که قانون تاسیس بورس اوراق بهادار به تصویب رسید و به نوعی، پیشکسوت انواع دیگر بورس در کشور محسوب می‌شود. در گذشته معاملات بورس بسیار محدود بود، در حد هفته‌ای یک روز، آن هم در ساعات محدود.

با پیشرفت تکنولوژی و فراگیر شدن اینترنت، ساز و کار معامله در بورس تغییر کرد و معامله‌های بورسی با استفاده از رایانه یا حتی یک تلفن همراه امکان‌پذیر شد. به این ترتیب شما می‌توانید در بورس اوراق بهادار تهران، معامله سهام شرکت‌های پذیرفته شده در این سازمان را دنبال کنید که تمام این معامله‌ها از طریق کارگزاری و با داشتن کدهای معاملاتی صورت می‌گیرد.

در حال حاضر معامله‌های بازار بورس از ساعت 9 تا 12:30 روزهای شنبه تا چهارشنبه هر هفته و با دامنه نوسان 5% انجام می‌شوند و از ساعت 8:30 تا 9 پیش گشایش بازار بوده و ثبت سفارش انجام می‌شود. البته بورس در روزهای تعطیل رسمی، تعطیل است.

بازار بورس اوراق بهادار تهران خود به دو بازار اول و دوم تقسیم می‌شود، تفاوت این دو بازار در قوانین آن‌ها است. بطوریکه یک شرکت برای ثبت در تابلوی بازار اول باید قوانین سخت‌گیرانه‌تری را نسبت به بازار دوم پشت سر بگذارد.

فرابورس

از دیگر انواع بورس در ایران، فرابورس می باشد. سهام شرکت‌هایی که نتوانسته‌اند به بازار بورس اوراق بهادار راه پیدا کنند، در فرابورس معامله می‌شوند. در واقع قوانین ثبت یک شرکت در فرابورس ساده‌تر از بورس است. در کشورهای دیگر بازار فرابورس برای خرید ‌و فروش سهام شرکت‌هایی است که شفافیت کافی ندارند یا سودآوری آن‌ها به مراتب کمتر از بازار بورس است.

در ایران، فرابورس از پاییز سال 1388 وارد میدان شد. مهم‌ترین وظیفه فرابورس، سازمان‌دهی شرکت‌هایی است که می‌خواهند وارد بازار سرمایه شوند، اما هنوز شرایط ورود به بورس اوراق بهادار را ندارند. فرابورس خود به بازارهای اول، دوم، سوم و بازار پایه (زرد، نارنجی، قرمز) دسته‌بندی می‌شود و شرکت‌ها بر اساس ریسک سرمایه‌گذاری، شفافیت صورت‌های مالی، میزان بدهی و … در این دسته‌ها قرار می‌گیرند.

بازار اول فرابورس

در بازار اول فرابورس، سهام شرکت‌ها و واحدهای صندوق‌های سرمایه ‌گذاری پذیرش شده و مورد معامله قرار می‌گیرند. نوسان قیمت در این بازار ۵ درصد بدون حجم مبنا است. آخرین سرمایه ثبت شده شرکت‌های پذیرفته شده در این بازار، حداقل ۱۰ میلیارد ریال بوده و یک سال از زمان بهره‌برداری آن‌ها گذشته و زیان انباشته ندارند.

بازار دوم فرابورس

بازار دوم فرابورس صرفاً شامل سهام شرکت‌های سهامی عام است. سهام شرکت‌های زیان ده، تازه تأسیس و آن‌هایی که با افزایش سرمایه قصد تبدیل از سهامی خاص به سهامی عام دارند در بازار دوم پذیرفته می‌شود. آخرین سرمایه ثبت شده شرکت‌های بازار دوم، حداقل یک میلیارد ریال است.

بازار پایه

بازار پایه یکی از بازارهای فرابورس است که به منظور عرضه و نقل و انتقال اوراق بهادار ایجاد شده است. شرکت‌های این بازار فرایند پذیرش را طی نمی‌کنند و به سه دسته تقسیم می‌شوند.

1. شرکت‌هایی که درخواست پذیرش ندارند و به دلیل الزام قانونی باید در بازار پایه درج شوند.
2. شرکت‌هایی که در بازار بورس ثبت شده‌اند، اما شرایط پذیرش ندارند.
3. شرکت‌هایی که به دلیل از دست دادن شرایط بازارهای بورس یا فرابورس، لغو پذیرش می‌شوند. مقررات ارائه اطلاعات در بازار پایه، به مراتب آسان‌تر از بازار اول و دوم است و طبعاً ریسک بیشتری نیز در این بازار وجود دارد.

طبق قوانین جدید، شرکت‌های این بازار در سه بازار پایه زرد، نارنجی و قرمز دسته‌بندی شده‌اند و دامنه نوسان روزانه آن‌ها، به ترتیب، ۳، ۲ و ۱ درصد است.

قوانین بازار پایه

جالب است بدانید که تقریباً یک سوم ارزش فرابورس به بازار پایه تعلق دارد. پیشتر، دامنه نوسان بالای این بازار، سرمایه‌گذاران را به سرمایه‌گذاری در این بازار جذب می‌کرد. البته، از طرف دیگر برخی سودجویان با همین نوسان بالا افراد و سهامداران مختلف را فریب می‌دادند و ضرر و زیان فراوانی را بر سهامداران خرد وارد می‌کردند. به همین دلیل، مسئولان فرابورس تصمیم به تغییرات اساسی در بازار پایه گرفتند.

همان‌طور که گفتیم، بازار پایه قبلاً شامل سه تابلوی الف، ب و ج بود. در قانون جدید، تابلوها به سه رنگ زرد، نارنجی و قرمز دسته‌بندی شده‌اند. دامنه نوسان در تابلوی زرد سه درصد، در تابلوی نارنجی دو درصد و در تابلوی قرمز یک درصد است. بر اساس تغییرات جدید، روزهای دوشنبه قیمت پایانی تعیین و تا دوشنبه هفته بعد، همان قیمت به عنوان قیمت پایانی در نظر گرفته می‌شد. اما این قوانین تا حدی جذابیت بازار پایه را برای سرمایه‌گذاران کاهش می‌داد. بنابراین، قوانین مذکور مجدداً اصلاح شد.

1. اگر صف خرید و فروش در سه روز متوالی و در یک جهت برقرار باشد و در پایان هر جلسه معاملاتی حداقل دو ده هزارم تعداد سهام شرکت معامله شود، در روز بعدی، دامنه نوسان تابلوهای زرد، نارنجی و قرمز، به ترتیب، به ۵، ۴ و ۲ درصد افزایش خواهد یافت (این دامنه نوسان در حالت عادی برای تابلوهای زرد، نارنجی و قرمز، به ترتیب، ۳، ۲ و ۱ درصد است). پس از آن، دامنه نوسان به شرایط پیشین باز می‌گردد.
2. صندوق‌های سرمایه‌گذاری مختلط و سهام مجازند تا ۱۰ درصد از دارایی‌های تحت مدیریتشان را در بازار پایه سرمایه‌گذاری کنند.
3. در صورتی که ارائه اطلاعات ناشران بازار پایه قابل اتکا بوده و به موقع منتشر شود، فرابورس می‌تواند پیشنهاد افزایش سرمایه‌گذاری صندوق‌ها را در بازار پایه ارائه کند.

بورس کالا

همان طور که از نام بورس کالا پیداست، شما می‌توانید در این بازار سهام انواع کالاها را بخرید. در واقع بورس کالا، بازار منسجمی است که تعداد زیادی از عرضه کنندگان، کالای خود را عرضه می‌کنند و کالای مربوطه پس از بررسی‌های کارشناسی و قیمت‌گذاری توسط کارشناسان بورس کالا، به خریداران عرضه می‌شود.

در این بازار معمولاً کالاهای خام و فرآوری نشده مانند فلزات، پنبه، گندم، برنج، زعفران و… داد و ستد می‌شوند. یکی از مزایای بورس کالا، وجود نهادهای نظارتی و تنظیم‌کننده بازار است که به این ترتیب تمامی تولیدکنندگان، مصرف کنندگان و تجار کالا، از مزایای قوانین و مقررات حاکم بر بورس برخوردار می‌شوند.

این بورس برای کسانی که می‌خواهند از ریسک نوسان کاذب قیمت‌ها در امان باشند یا بالعکس، از نوسانات قیمت استفاده کنند و سود خود را به حداکثر برسانند توصیه می‌شود.

بورس انرژی

بورس انرژی نیز از انواع بورس در ایران بوده و به عنوان یک بورس کالایی است که امکان انجام معاملات حامل‌های انرژی و اوراق بهادار مبتنی بر کالاهای مذکور در آن وجود دارد. منظور از حامل‌های انرژی نفت، گاز، برق و سایر حامل‌های انرژی است.

بورس انرژی ایران در اسفند ماه سال ۹۱ و با هدف ایجاد بازاری شفاف، کارآمد، با نقد شوندگی و رقابت پذیری بالا، کشف قیمت منصفانه و انحصار زدایی در بازار معاملات بخش انرژی تشکیل شد.

بورس انرژی به عنوان چهارمین بورس کشور برای عرضه محصولات نفت و مشتقات نفتی، برق، گاز طبیعی، زغال سنگ، حق آلودگی و سایر حامل‌های انرژی شکل گرفت.

بورس انرژی دارای دو بازار فعال فیزیکی و مشتقه است که ویژگی‌های این دو بازار ممکن است با هم متفاوت باشند. تفاوت مهم این دو بازار این است که در بازار فیزیکی کالاها مورد معامله قرار می‌گیرند ولی در بازار مشتقه، اوراق مبتنی بر کالا معامله می‌شوند.

مشتریان حقیقی در بازار فیزیکی امکان خرید ندارند و فقط در بازار مشتقه می‌توانند نسبت به خرید اوراق اقدام کنند. در معاملات این بازار ۱۰ یا ۲۰ درصد قیمت معامله به صورت پیش پرداخت از مشتری دریافت می‌شود و مابقی آن برای کالاهای داخلی تا ۳ روز کاری و برای کالاهای بازار بین ­الملل تا ۵ روز کاری بعد دریافت می‌شود.

خلاصه اینکه انجام معامله در بورس انرژی شرایط خاص و ویژه‌ای دارد و مشتریان حقیقی امکان خرید در بازار فیزیکی را ندارند. عرضه کنندگان و خریداران در این بازار ویژگی‌های خاصی دارند و مدارک لازم برای دریافت کد معاملاتی نیز بسیار متفاوت‌تر از مدارک لازم برای دریافت کد بورسی و معاملات سهام و اوراق بهادار است.

انواع بازار بورس در ایران

بازار بورس همانند سایر بازارها، مکانی برای خرید و فروش است. در بازارهای سنتی و فیزیکی، کالاهای فیزیکی مانند زمین، ساختمان و محصولات مختلف مبادله می‌شود؛ اما در بازارهای بورسی، دارایی های مالی مانند سهام، اوراق مشارکت و سایر دارایی ها معامله می‌شود. در سراسر دنیا، بورس دارای بازارهای مختلفی است که براساس سازوکار هر یک، محصولات مالی مختلفی در آن‌ها معامله می‌شوند. در ایران نیز چند نوع بازار بورس وجود دارد که در ادامه به تعریف و توضیح هر کدام از این بازارها می‌پردازیم.

انواع بازار بورس

به طور کلی، بورس نهاد سازمان‌یافته‌ای است که در آن سهام شرکت‌ها و اوراق مختلف خرید و فروش می‌شود. بازار بورس هر کشور یکی از ارکان اساسی بازار سرمایه آن کشور به حساب می‌آید و محلی برای جمع‌آوری منابع مالی و تخصیص بهینه سرمایه است. سرمایه های راکد در جامعه از طریق بازار سرمایه و بازار بورس به بخش‌هایی که به منابع مالی نیاز دارند، اختصاص می‌یابد. در بازار بورس، قیمت‌ها دارای شفافیت بوده و به درستی کشف قیمت می‌شوند. در این بازار، ریسک کنترل و مدیریت می‌شود؛ اما مهم‌ترین هدف بازار بورس، تأمین نقدینگی برای شرکت‌ها و فعالان اقتصادی است و هدایت سرمایه های راکد به سمت حوزه‌هایی است که به منابع مالی نیاز دارند.

بازار بورس این امکان را فراهم می‌کند تا همه افراد جامعه بتوانند در فعالیت‌های اقتصادی مشارکت کرده و کسب سود نمایند. بازار بورسبه عنوان واسطه و رابطی میان افراد دارای سرمایه و کسانی که برای انجام فعالیت‌های اقتصادی و تجاری نیاز به منابع مالی دارند، عمل می‌کند در جهان انواع بورس وجود دارد از جمله بورس اوراق بهادار، بورس کالا، بورس انرژی، بورس ارز و … . در ایران تاکنون سه بازار بورس انواع بورس در ایران انواع بورس در ایران اوراق بهادار، بورس کالا و بورس انرژی راه اندازی شده و فعال هستند. بورس ارز یکی از بورس های مهم در جهان است که به دلیل وجود محدودیت‌های مختلف، تاکنون در بازار ایران راه‌اندازی نشده است.

1- بازار بورس اوراق بهادار

بازار بورس اوراق بهادار بازاری است که در آن دارایی های مالی از قبیل سهام، حق تقدم سهام، اوراق مشارکت و سایر اوراق بهادار معامله می‌شود. در ایران، به بازار خرید و فروش اوراق بهادار که به طور رسمی و دائمی در محل مشخصی تشکیل می‌شود، بورس اوراق بهادار گفته می‌شود. بازار بورس اوراق بهادار در ایران به دو بازار بورس و فرابورس تقسیم می‌شود که هریک ویژگی‌های خاص خود را دارد.

2- بازار بورس

همان‌طور که بیان کردیم بازار بورس اوراق بهادار، بازاری است که سهام شرکت‌ها در آن خرید و فروش می‌شوند. بازار بورس ایران از سال 1383 شروع به فعالیت کرده است و تاکنون سهام شرکت‌های بسیاری را پذیرفته و منتشر کرده است. بازار بورس اوراق بهادار تهران دارای دو بازار اول و دوم است که بازار اول دو تابلوی اصلی و فرعی دارد. شرایط پذیرش شرکت‌ها در این تابلوها با یکدیگر متفاوت است.

معیارهای پذیرش در تابلوهای بورس را می‌توانید در جدول زیر مشاهده کنید.

ردیف

لازم به ذکر است که در حال حاضر دامنه نوسان قیمت سهام شرکت‌ها در بازار بورس؛ روزانه مثبت و منفی 5 درصد است.

3- بازار فرابورس

شرکت‌هایی که براساس قوانین و ضوابط سازمان بورس نتوانسته‌اند در بازار بورس پذیرفته شوند، سهام خود را در بازار فرابورس عرضه می‌کنند. به طور معمول سهام شرکت‌هایی که از شفافیت کمتری برخوردارند و یا سرمایه یا سودآوری کافی ندارند، در بازار فرابورس معامله می‌شوند.

بازار فرابورس شامل 5 بازار اصلی به نام‌های بازار اول، بازار دوم، بازار سوم، بازار پایه و بازار ابزارهای نوین است. فرآیند پذیرش در هر یک از بازارهای فرابورس با یکدیگر متفاوت است.

• بازار اول فرابورس شامل شرکت‌هایی می‌شود که طبق دستورالعمل پذیرش، عرضه، نقل و انتقال اوراق بهادار فرابورس، موفق به احراز شرایط لازم شده باشند.
• در بازار دوم فرابورس همانند بازار اول، معاملات سهام شرکت‌های سهامی عام انجام می‌شود؛ اما شرایط پذیرش در بازار دوم فرابورس، منعطف‌تر از بازار اول است.
• سهام شرکت‌های سهامی به صورت عمده و بلوکی، حق تقدم سهام، پذیره‌نویسی سهام و سایر اوراق بهادار در بازار سوم فرابورس معامله می‌شود.
• در بازار پایه، سهام شرکت‌های سهامی عامی که نزد سازمان بورس و اوراق بهادار ثبت شده‌اند و امکان پذیرش در هیچ‌یک انواع بورس در ایران از بازارهای بورس یا فرابورس را ندارند، منتشر می‌شود.
• بازار ابزارهای نوین، بازاری است که در آن همه ابزارهای مالی به غیر از سهام و حق تقدم سهام مانند اوراق مشارکت، انواع گواهی سرمایه گذاری و صکوک معامله می‌شود.

دامنه نوسان برای شرکت‌های پذیرفته شده در بازار فرابورس انواع بورس در ایران به جز بازار پایه، همانند بازار بورس، مثبت و منفی 5 درصد است. طبق آخرین تغییرات صورت گرفته، دامنه نوسان قیمت سهام در بازار پایه براساس شرایط پذیرش با یکدیگر متفاوت بوده و در 3 تابلوی پایه زرد، نارنجی و قرمز قرار می‌گیرد.

دامنه نوسان تابلوی زرد در روزهای معاملاتی مثبت و منفی 3 درصد، برای تابلوی نارنجی مثبت و منفی 2 درصد و برای تابوی قرمز مثبت و منفی 1 درصد است.

4- بازار بورس کالا

بازار بورس کالا، بازاری است که در آن خرید و فروش کالاهای مشخص انجام می‌پذیرد. در بازار بورس کالا به طور معمول، مواد خام و مواد اولیه مورد معامله قرار می‌گیرد. بازار بورس برای هر کالایی به نام کالای خودش نام‌گذاری می‌شود مانند بورس نفت، بورس گندم و …

اهداف تشکیل بورس کالا عبارت است از ایجاد بازاری قانونمند و یکپارچه برای تسهیل مبادلات کالایی، کشف قیمت کالاها براساس عرضه و تقاضا، کنترل ریسک معاملات کالاها و محصولات و امکان انجام معاملات نقد، نسیه و مشتقه. در بازار بورس کالا، مواد اولیه و خام مانند فلزات، گندم، زعفران و … معامله می‌شود. در بازار بورس کالا، قراردادهای نقدی، سلف، آتی، اختیار معامله، سلف استاندارد، گواهی‌های سپرده کالایی و صندوق های کالایی مبادله می‌شود.

5- بازار بورس انرژی

آخرین بازار بورس در ایران، بورس انرژی است که محلی برای معاملات حامل‌های انرژی به عنوان دارایی پایه است. این بازار در سال 1391 با هدف فراهم کردن بازاری متشکل، قانونمند و رقابتی برای کشف منصفانه قیمت حامل‌های انرژی راه‌اندازی شده و مرجعی برای قیمت‌گذاری‌های انرژی در سطح منطقه است. همچنین این بازار به دنبال تبدیل شدن مرجعِ برای قیمت‌گذاری محصولات استراتژیک منطقه مانند نفت و میعانات است.

دارایی‌های قابل معامله در بازار بورس انرژی شامل دارایی‌های فیزیکی مانند نفت، گاز، بنزین و … و دارایی‌های مالی مانند ابزارهای مشتقه مبتنی بر انرژی از جمله قراردادهای مشتقه انواع بورس در ایران و اوراق سلف موازی می‌شود؛ بنابراین بورس انرژی دارای دو بازار فعال فیزیکی و مشتقه است. در بازار بورس انرژی ایران، عرضه‌کنندگان در بخش فیزیکی بازار شامل پالایشگاه‌ها، شرکت‌ها پتروشیمی و نیروگاه‌های کشور است که به شبکه سراسری متصل هستند و در بازار مشتقه آن، هر کدام از این عرضه‌کنندگان برای تأمین مالی می‌توانند اوراق خود را به صورت سلف به فروش برسانند.

در بازار داخلی بورس انرژی، در همه حوزه‌ها اشخاص حقوقی اجازه دریافت کد، خرید و فروش در این بازار را دارند و در بازار بین‌المللی آن، اشخاص حقوقی و اشخاص حقیقی با شرایط خاص حق خرید از این بازار را دارا هستند. انجام معامله در بورس انرژی شرایط خاص و ویژه‌ای دارد و مشتریان حقیقی امکان خرید در بازار فیزیکی را ندارند. عرضه‌کنندگان و خریداران در این بازار برای دریافت کد معاملاتی دارای ویژگی‌ها و مدارک لازم بسیار متفاوت‌تری از مدارک لازم برای دریافت کد بورسی و معاملات سهام و اوراق بهادار است.

کلام آخر

بازار بورس یکی از حوزه‌های بسیار مهم در بخش اقتصادی هر کشور است. بازار بورس بازاری یکپارچه برای خرید و فروش سهام شرکت‌ها و اوراق مختلف مانند: اوراق اختیار فروش تبعی، اوراق بدهی، اوراق تسه و… است. براساس اهداف، دارایی و قوانینی که وجود دارد بازار بورس به چند بازار تقسیم می‌شود. بازار بورس در ایران به چهار بازار عمده بورس اوراق بهادار، فرابورس، کالا و انرژی تقسیم می‌شود که هر کدام شرایط پذیرش مختلفی دارند. در بازار بورس و فرابورس، سهام و حق تقدم سهام شرکت ها پذیرش می‌شود. بازار کالا فرصتی را برای معاملات کالاهای تعیین شده برای متقاضیان آن فراهم کرده است و بازار انرژی، بازاری برای معاملات حامل‌های انرژی و برق است. هدف بازارهای بورس تسهیل انجام معاملات، شفافیت معاملات و تأمین نقدینگی است؛ بنابراین افراد می‌توانند طبق هدفی که خود دارند در بازارهای مختلف بورس، فعالیت کنند.