درآمد غیر عملیاتی چیست؟

عملکرد بانک ها از نظر سود خالص و زیان انباشته
بر اساس صورت‌های شش ماهه بانک ها در شرایط کووید-19، بیشترین سود خالص حاصل‌ شده در این شرایط از آن بانک ملت است و بانک‌های صادرات و پاسارگاد نیز در رتبه‌های بعدی جای دارند. تبدیل شدن زیان‌دهی به سوددهی در بانک‌های دی، پارسیان، اقتصاد نوین، تجارت و گردشگری از نکات جالب توجه در عملکرد بانک‌هاست.
سود خالص بانک‌های صادرات، پاسارگاد، خاورمیانه، سامان، کارآفرین و پست بانک هم در این مدت با جهش قابل توجه همراه شده است. در این بین حاصل عملکرد بانک‌های رسالت، شهر، ایران زمین و سرمایه در شش ماهة سال جاری زیان بوده است.

آموزش اصول حسابداری-قسمت پنجم

آموزش اصول حسابداری-قسمت پنجم : در چهار جلسه آموزش اصول حسابداری قبلی، پس از آشنایی با تعاریف و مباحث تئوری، وارد فرآیند کار عملی حسابداری شدیم. فرا گرفتیم که چگونه در حسابداری بازار کار،‌ معاملات و رخدادهای مالی را مورد تجزیه و تحلیل قرار دهیم، چگونه آنها را در دفاتر حسابداری ثبت نماییم. این دفاتر به صورت کلی شامل دو دفتر اصلی به نامه های دفتر روزنامه و دفتر کل می باشند و نحوه نگارش آنها آموزش داده شد.

درآمد و هزینه

پس از آموزش های فوق الذکر،‌ مدنظر است در این فصل به ارائه توضیحات در خصوص درآمد و هزینه بپردازیم.

مستحضر هستیدکه مبحث درآمد و هزینه در حسابداری همواره به عنوان دو حساب اصلی و بسیار مهم مطرح است. هدف اصلی هر واحد اقتصادی، تلاش برای رسیدن به درآمد و سود بیشتر است و برای حصول این نتیجه بایستی مبالغی را به عنوان هزینه بپردازد.

برای آشنایی بیشتر به شرح هر یک از این دو مورد می پردازیم:

درآمد :

درآمد (income) پولی است که یک فرد یا یک شرکت در بازه زمانی مشخص از محل کالاها یا خدماتی که برای دیگران فراهم کرده یا سرمایه گذاری‌هایی که داشته است، به دست می‌آورد.

درآمدها جزو اقلام سرمایه هستند و بر سمت چپ معادله حسابداری تاثیر گذار می باشند. افزایش حساب مذکور بر سمت بستانکار و کاهش آن بر سمت بدهکار حساب،‌ تاثیر می گذارد.

قابل ذکر است که حساب های درآمد جزو اقلام حساب های موقت می باشد و در پایان هر دوره مالی بسته می شود و به دوره مالی جدید منتقل نمی گردد.

حساب های درآمد به دو گروه کلی تقسیم می شود : 1- درآمدهای عملیاتی 2- درآمدهای غیر عملیاتی

با توجه به اینکه هدف اصلی تمام واحدهای اقتصادی،‌کسب سود بیشتر است، حساب های درآمد هر موسسه و میزان آنها، مورد توجه اصلی تمامی مدیران و استفاده کنندگان از صورت های مالی می باشد.

هزینه :

هزینه (expenditure) به مجموع مخارج اقتصادی که یک کسب و کار در طول عملیات خود برای کسب درآمد متحمل می‌شود، اطلاق می گردد.

همان طور که از تعریف فوق مشخص می گردد،‌ واحدهای اقتصادی برای کسب درآمد،‌ملزم به پرداخت مخارج و هزینه هایی می باشد.

با توجه به اینکه سود از حاصل تفریق درآمدها از هزینه ها به دست می آید و مبلغ هزینه ها تاثیر مستقیمی بر مبلغ سود یا زیان یک موسسه دارد، همواره حساب های هزینه و مبالغ آنها مورد تحلیل مدیران مالی قرار می گیرد و راه کارهایی برای کاهش آنها ارائه می گردد. قابل ذکر است که حساب های هزینه نیز جزو اقلام حساب های موقت است.

وصول مطالبات و پرداخت بدهی ها

در این جلسه آموزشی همچنین توضیحاتی پیرامون مطالبات و بدهی ها و انواع آنها بیان می شود و نحوه تسویه حساب هر یک مورد بررسی قرار می گیرد.

با توجه به اینکه این گزینه ها به صورت مستقیم بر روی بنیه مالی یک واحد اقتصادی موثر است، کنترل صحیح آنها می تواند نقش بسزایی در راهبرد اهداف مدیران داشته باشد.

صورت های مالی

در این جلسه آموزشی،‌ علاوه بر موارد فوق الذکر،‌ صورت های مالی نیز مورد بررسی قرار می گیرد و طرز تهیه صورت حساب سود و زیان،‌ صورت حساب سرمایه و ترازنامه آموزش داده می شود.

می دانیم که صورت های مالی و اقلام درآمد غیر عملیاتی چیست؟ و ارغام مندرج در هر یک از‌ آنها نتیجه تلاش حسابدار در یک دوره مالی است و مبین وضعیت مالی یک موسسه می باشد و لذا بسیار حساس و حائز اهمیت است.

بستن حساب ها

در پایان هر دوره مالی حساب های دائم و موقت بسته شده و به دوره مالی بعد منتقل می گردد.

طرز بستن حساب های موقت و نیز روش تهیه تراز اختتامیه نیز در این جلسه آموزشی مورد بررسی و آموزش قرار گرفته است.

سود عملیاتی چیست؟

حمید فاروقی مدیر سرمایه‌گذاری کارگزاری پارسیان درباره سود عملیاتی توضیح می‌دهد.

سود عملیاتی نسبتی است که از تقسیم سود عملیاتی به فروش بدست می‌آید.
اقلام غیر عملیاتی همچون درآمد، هزینه بهره، سود و زیان واگذاری دارایی‌ها در محاسبه سود عملیاتی منظور نمی‌شود.
این نسبت معیار قوی‌تری برای ارزیابی سودآوری و فروش است.

نظر شما

آخرین اخبار

پتانسیل سودآوری ۱۵۰ میلیاردتومانی پرند دارو

با تحقق برجام چه سهم‌هایی در کانون توجه قرار می‌گیرند؟

جایگاه صنعت در اقتصاد عامل کسب بازده در بازار

چگونه سهامدار حرفه ای شویم؟

مشخصات سهامدار حرفه ای چیست؟

اصلاح اساسنامه دارایکم و پالایش کمکی به بازار می‌کند؟

پربازدیدترین

جزییات پرداخت معوقات بازنشستگان

دلار به ۴۰ هزار تومان می‌رسد؟

پرداخت مالیات برای دارندگان حساب های بانکی

کارمندان کالابرگ می‌گیرند

ایران و آمریکا برجام را بوسیدند و کنار گذاشتند!

گفتگو

رمزدارایی‌ها فرصت بزرگ اقتصاد ایران

به زودی طرح ریال دیجیتال اجرا خواهد شد و بدون شک مثل دیگر کشورهای دنیا، طبق گزارش IMF (صندوق بین‌المللی پول) نظام پولی دنیا از جمله ایران با CBDC ها متحول خواهد شد، چرا که رمزارز بانک‌های مرکزی یک طرح نوآورانه و ترند جهانی در اقتصاد است که با محوریت تکنولوژی بلاکچین شکل گرفته است.

شکست طلسم ۱۵ ساله پنجمین بورس کشور؟

قرار است یکی از برنامه‌های دیرینه سازمان بورس به حقیقت بپیوندد و پنجمین بورس کشور که مکمل بورس‌های چهارگانه فعلی است، به زودی وارد میدان شود اما باید دید این بورس که کارکرد ارزی خواهد داشت و در یکی از مناطق آزاد مستقر خواهد شد، می‌تواند سرمایه‌های خارجی را جذب کند و راهگشای بورس کشور باشد یا همچنان در دست‌انداز تصمیم‌گیری‌ها خواهد ماند.

صورت سود و زیان

یکی از اصلی ترین و اساسی ترین صورت های مالی حسابداری پس از ترازنامه، صورت سود و زیان است. صورت سود و زیان در واقع گزارشی است بر درآمد و هزینه درآمد غیر عملیاتی چیست؟ درآمد غیر عملیاتی چیست؟ های یک شرکت در یک دوره خاص زمانی که درآمدها تحقق یافته باشند.

صورت سود و زیان چیست:

صورت سود و زیان گزارشی است که میزان سود و زیان، درآمد و به طور کلی گزارش عملکرد فعالیت های مالی شرکت در دوره مالی نشخص یا پایان سال مالی نشان می دهد. کلیه شرکت ها موظف هستند در پایان سال مالی با ارائه صورت سود و زیان میزان سودآوری خود را به سهامداران نشان دهند. به عبارت دیگر صورت سود و زیان گزارش خلاصه ای است که هزینه ها و درآمدهای شرکت که با انجام فعالیت های عمیاتی و غیر عملیاتی در یک دوره مالی به دست آمده را نشان می دهد. برای تهیه این گزارش مالی باید هزینه های غیر عملیاتی را از میزان فروش کم کنید تا صورت سود و زیان به دست بیاید.

برای مطالعه مقاله ماده 238 قانون مالیات مستقیم می توانید از این لینک استفاده نمایید.

شیوه تهیه صورت سود و زیان:

1. مرحله اول، تهیه صورت سود و زیان تعیین دوره مالی است که عموماً 3 ماهه، 6 ماهه و یا یک ساله است.
2. مرحله دوم، محاسبه درآمدهای حاصل از فروش محصولات و ارائه خدمات است.
3. در مرحله سوم، قیمت تمام شده کالای فروخته شده باید مشخص شود.
4. مرحله چهارم؛ باید بهای تمان شده کالا ار از درآمد دوره مالی مورد محاسبه کسر کرد تا سود ناخالص را پیدا کنید.
5. مرحله پنجم، ثبت هزینه های عملیاتی شرکت مانند هزینه عمومی؛ توزیع، فروش و غیره است.
6. مرحله ششم، هزینه های فروش و اداری را از سود ناخالص شرکت کسر کنید تا مبلغ قبل از کسر مالیات را به دست بیاورید.
7. مرحله هفتم؛ مالیات بر درآمد را در صورت مالی ثبت کنید تا سود خالص محاسبه شود.
8. مرحله هشتم؛ مالیات را از درآمد کسر کنید تا درآمد ناخالص به دست بیاید.
9. مرحله نهم یا نهایی اطلاعاتی مانند نام شرکت، سال مالی، عنوان گزارش و غیره است که باید در بالای برگه ثبت شود.

تفاوت ترازنامه و صورت سود و زیان:

صورت سود و زیان گزارش دوره ای و منتهی به یک بازه زمانی در شرکت است در حالی که ترازنامه تصویری لحظه ای است که وضعیت شرکت را در یک تاریخ مشخص که در ترازنامه هم ذکر شده نشان می دهد.

برای مطالعه مقاله استعلام بدهی مالیاتی می توانید از این لینک استفاده نمایید.

هدف از تهیه صورت سود و زیان:

همان طور که گفته شد صورت سود و زیان، عملکرد دوره ای و سود و زیان شرکت را نشان می دهد. صورت سود و زیان برای موارد زیر کاربرد دارد.

• تغییر درآمد ناشی از فروش نسبت به رشد صنعت.
• تغییر حاشیه سود ناخالص شرکت یا موسسه ناشی از سود عملیاتی و ناخالص دوره.
• بررسی افزایش یا کاهش سود عملیاتی ناخالص در دوره محاسبه شده.
• مقایسه سود آوری واحد تجاری مورد بررسی با سازمان و ادارات مشابه که کالا و خدمات مشابهی تولید کرده و ارائه می دهند.

روش های تهیه گزارش سود و زیان:

گزارش صورت سود و زیان به دو روش تهیه می شود. به عبارت دیگر برای تهیه صورت سود و زیان می توان از دو شیوه زیر استفاده کرد.

روش اول، محاسبه تک مرحله ای:

این روش که به روش تک مرحله ای معروف است ابتدا همه درآمد شرکت را نوشته و زیر آن کلیه هزینه ها را درج کرده و در نهایت از تفاضل این دو رقم سود و زیان قبل از کسر مالیات را می توانید محاسبه کنید.

روش دوم، محاسبه چند مرحله ای:

در این روش باید درآمدهای عملیاتی را از هزینه های عملیاتی کسر کرده تا سود یا زیان ناویزه را به دست بیاورید. سپس درآمدهای عملیاتی و هزینه های غیر عملیاتی را باید زیر هم نوشته تا از تفاضل این مرحله و مرحله قبل به میزان سود و زیان قبل از کسر مالیات می برسیم.

برای مطالعه مقاله تراز آزمایشی چیست می توانید از این لینک استفاده نمایید.

اقلام درج شده در صورت حساب سود و زیان:

اقلام مهمی که درج آن در صورت سود و زیان از اهمیت بالایی برخوردار است درآمدها، هزینه ها و مالیات هستند. سودهایی که در صورت سود و زیان ثبت می شوند 4 نوع هستند. درآمدها و هزینه ها نیز انواع مختلفی دارند که به شرح هر کدام می پردازیم.

سود ناخالص:

سود ناخالص از کم کردن میزان فروش و هزینه های تمام شده کالا به دست می آید.

سود ناخالص = هزینه تمام شده کالا – میزان فروش کالا

سود عملیاتی:

به سود عملیاتی سود قبل از کسر مالیات نیز گفته می شود. برای محاسبه سود عملیاتی باید سود ناخالص را از هزینه های عملیاتی و هزینه استهلاک کم کرد. این معادله به این ترتیب است:

سود عملیاتی = هزینه استهلاک – هزینه عملیاتی – سود ناخالص

سود خالص:

برای به دست اوردن سود خالص می توانید درآمدهای غیر مالیاتی چون سود بانکی را با هزینه های غیر عملیاتی جمع کرده و از سود عملیاتی کم کنید.

سود خالص = مالیات – درآمدهای غیر عملیاتی + هزینه غیر عملیاتی – سود عملیاتی

سود ویژه:

این صورت مالیاتی نتیجه فعالیت های یک شرکت است که با بررسی آن می توانید از نتایج فعالیت های شرکت مطلع شوید که آیا فعالیت های شرکت در این مدت سود آور بوده یا زیان ده.

برای مطالعه مقاله احسابرسی مالیاتی چیست می توانید از این لینک استفاده نمایید.

درآمدهای درج شده در صورت سود و زیان:

درآمدهایی که در صورت سود و زیان برای دوره مالی مشخص باید درج شود شامل عناصر زیر است.

1) درآمد فروش:

هر درآمد غیر عملیاتی چیست؟ میزان درآمد که شرکت از فروش کالا و ارائه خدمات به دست می آورد، درآمد فروش نامیده می شود که در قسمت بالای صورت سود و زیان نوشته می شود. درآمد درج شده در صورت سود و زیان ناخالص است، چون هزینه های مرتبط با تولید کالای فروخته و ارائه خدمات در آن لحاظ نمی شود. به عبارت دیگر درآمدی در صورت سود و زیان ثبت می شود که ناشی از فعالیت های اصلی موسسه باشد. به طور مثال کسی که دکه فروش مطبوعات و روزنامه دارد، در کنار کار اصلی اش که فروش مطبوعات است، خوردنی ها و نوشیدنی هایی هم برای فروش به مشتریان می دهد. درآمد اصلی این فرد از فروش روزنامه است و درآمد ناشی از فروش سایر تنقلات و خوردنی ها درآمد فرعی او محسوب می شود.

2) بهای تمام شده کالای فروش رفته:

بهای تمام شده کالای فروش رفته را هزینه فروش نیز می گویند. هزینه فروش، هزینه ای است که صرف فروش کالا یا خدمات ارائه شده در طول دوره مالی شده است. این صورت مالی هزینه های مستقیم مرتبط با تولید و فروش محصولات را نشان می دهد. در یک موسسه خرده فروشی برای محاسبه هزینه فروش باید مجموع موجودی آغاز دوره را به اضافه خرید طول دوره منهای موجودی انتهای دوره کرد.

بهای تمام شده کالای فروش رفته برای شرکت های خدماتی که تولید کالا نداشته و فقط مشغول ارائه خدمات به مشتریان هستند، تحت عنوان هزینه فروش ثبت می شود. به عبارت دیگر در این بخش از صورت سود و زیان می توان خروجی حسابداری شرکت را برآورد کرد. برای محاسبه بهای تمام شده باید نیروی انسانی، مواد اولیه، سربار تولید و هزینه های دیگر مانند استهلاک را نیز در نظر گرفت.

در صورتی که شرکت تولید کننده کالا باشد باید به هزینه فروش، هزینه احتمالی تولید در طول دوره را نیز اضافه کرد. هزینه های تولید شامل دستمزد مستقیم کارکنان برای کار انجام شده، مصرف مستقیم مواد اولیه برای تولید، استهلاک کارخانه، ماشین آلات و سربار ساخت و غیره است.

3) سایر درآمدها:

سایر درآمدها بخشی از درآمد است که از فعالیت اصلی موسسه به دست نمی آید و ناشی از فعالیت های جانبی است. مانند همان فروش تنقلات در کنار فروش روزنامه.

برای مطالعه مقاله ااظهارنامه عملکرد اشخاص حقوقی می توانید از این لینک استفاده نمایید.

هزینه های درج شده در صورت سور و زیان:

هزینه هایی که در صورت سود و زیان ثبت می شود بسته به نوع و فعالیت شرکت متفاوت است.این هزینه ها به شرح زیر است:

1- هزینه های توزیع و فروش:

این هزینه ها را می توان در شمار هزینه های احتمالی موسسه برای ارائه کالا به مشتریان به حساب آورد. از این نوع هزینه ها می توان هزینه بازاریابی، نقل و انتقال محصول، تبلیغات و ترویج مصرف را نام برد. این هزینه ها که همگی برای افزایش فروش هستند باید در یک گروه با هم جمع بندی شوند.

2- هزینه اداری:

این هزینه ها به طور مستقیم ارتباطی به فروش کالا یا ارائه خدمات ندارند و شامل هزینه هایی چون مدیریت پشتیبانی، هزینه های عمومی و اداری و غیره می شود. به عبارت دیگر هزینه های اداری هزینه های غیر مستقیمی هستند که ارتباطی با کسب و کار واحد اقتصادی مربوطه ندارند. هزینه حقوق و دستمزد کارکنان غیر تولیدی، هزینه های جاری مانند بیمه، هزینه ماموریت، استهلاک و غیره می شود. لیست هزینه های اداری شامل:

هرینه حقوق و دستمزد مدیریت اجرایی، هزینه های حقوقی و حرفه ای است. استهلاک ساختمان، اجاره بها و هزینه های بخش های منابع انسانی و مدیریت را نیز می توان در همین گروه قرار داد.

3- هزینه مالی:

این هزینه غالبا شامل بهره وام های دریافتی و بهره اوراق قرضه می شود.

4- هزینه استهلاک:

نوعی هزینه غیر نقدی که توسط حسابداران محاسبه می شود. این هزینه که به صورت نقدی نیست مربوط به مالیات نیز می شود. اگر هزینه استهلاک را از سود خالص شرکت کم کنیم منجر به کاهش مالیات پرداختی شرکت می شود. برای محاسبه هزینه استهلاک می توان از استانداردهای ارائه شده بر اساس قانون مالیات مستقیم و غیر مستقیم استفاده کرد. برای آشکار شدن مفهوم این هزینه ها باید برایتان بگوییم که دارایی های بلند مدت شرکت که در طول زمان دچار فرسودگی شده و از ارزش و قیمتشان کاسته می شود استهلاک می گویند. این دارایی های شامل تجهیزات ساختمان وسایل نقیله و غیره است.

5- سایر هزینه ها:

سایر هزینه ها را می توان هزینه هایی که به طور کلی در رده هزینه ها جایی ندارند به شمار آورد این هزینه ها که خیلی هم چشمگیر نیستند ولی منجر به افزایش سوددهی در آینده و بالا رفتن توان شرکت می شوند، مانند توسعه فناوری، تحقیق و توسعه، غرامت مبتنی بر سهام، هزینه اختلاس در ارزش سود و زیان ناشی از فروش سرمایه گذاری ها و سایر هزینه هایی که مربوط به صنعت یا شرکت است.

عملکرد بانک ‌ها در زمان همه گیری کووید-۱۹

همه گیری کووید-19 در سراسر جهان، صنعت بانکداری را با چالش ها و مشکلات زیادی مواجه کرده است به طوری که بسیاری از بانک ها ترازنامه نامتوازنی داشتند و استراتژی های قبلی آنها نتوانست در زمان شیوع کرونا کارایی کافی داشته باشد. با توجه به اینکه نظام بانکداری در ایران به عنوان یکی از اصلی‌ترین ارکان اقتصاد به شمار می‌رود؛ بنابراین عملکرد بانک‌ها به خصوص در شرایط تحریم های شدید و محدودیت های کووید-19، تاثیر بسزایی در اقتصاد کشور دارد. از این رو، در مقاله حاضر هدف این است که عملکرد بانک‌ ها در شش ماهه نخست سال 99 بررسی شده و کارنامه آنها نسبت به مدت مشابه در سال قبل مقایسه گردد.

به گزارش پایگاه خبری بانکداری الکترونیک، هر چند تحولات روی ‌داده در سال ‌های 97 و 98 باعث شد بسیاری از بانک‌ها از طریق درآمدهای غیر عملیاتی، اندکی به شرایط خود سر و سامان دهند و در سال 98 رشد سودآوری یا کاهش زیان‌آوری در بسیاری از بانک‌ها محسوس باشد؛ اما یقیناً این نوع درآمد‌ها همیشگی نبوده و نمی‌تواند موجبات سودآوری پایدار بانک‌ها را فراهم آورد و نظام بانکداری نیازمند رسیدن به سودآوری عملیاتی است.

عملکرد بانک ها از نظر درآمدهای مشاع
یکی از تأثیرگذارترین اقلام درآمدی در صورت‌های مالی بانک‌ها، درآمدهای مشاع است که از بخش عمدة آن به خالص سود دریافتی از تسهیلات و سود پرداختی به سپرده‌ها مربوط است.
آمار مقایسه‌ای درآمدهای مشاع بانک ها در شرایط کووید-19 نشان می‌دهد بر خلاف چندین سال گذشته که بانک ملت با اختلاف فراوان یکه‌تاز میدان بود و بیشترین درآمد مشاع در میان بانک‌های مورد بررسی را از آن خود کرده بود، در شش ماهة نخست سال 99، بانک صادرات ایران با ثبت عملکردی اعجاب‌انگیز در این زمینه موفق شد رتبة نخست را از آن خود کند و بانک ملت را به رتبة دوم بفرستد.
نکتة جالب توجه دیگر در این رده‌بندی حضور بانک دی در رتبة سوم است. سهم این بانک از درآمدهای مشاع خود در مدت مشابه سال قبل حدود منفی 20 هزار میلیارد ریال زیان بود. این در حالی است که در شش ماهة نخست سال جاری، بانک دی موفق شد سهم خود از درآمدهای مشاع را به حدود مثبت 35 هزار میلیارد ریال برساند. مثبت شدن سهم بانک‌های گردشگری، اقتصاد نوین و سامان از درآمدهای مشاع نیز از دیگر نکات قابل توجه در این بررسی است.
بانک‌هایی همچون تجارت، رفاه، پاسارگاد، کارآفرین، سینا، خاورمیانه و پست‌بانک نیز موفق شدند سهم خود از درآمدهای مشاع را تا حد بسیار زیادی بهبود بخشند. در سوی مقابل سهم چهار بانک پارسیان، سرمایه، ایران زمین و شهر همچنان از درآمدهای مشاع منفی است. هر چند زیان بانک سرمایه در این بخش در دورة مورد بررسی نسبت به سال قبل کمتر شده اما عملکرد سه بانک دیگر در این حوزه نسبت به سال قبل بدتر شده است.

عملکرد بانک ها از نظر درآمد غیر مشاع
عملکرد بانک‌ها در زمینه درآمدهای غیر مشاع در شرایط کووید-19، عمدتاً در سایه تحولات بازار ارز و جهش درآمدهای برخی از بانک‌ها در حوزه درآمدهای مربوط به مبادلات ارزی قرار گرفته است. بر این اساس بانک‌هایی همچون ملت، پارسیان و پاسارگاد که سهم دارایی‌های ارزی در سبد دارایی‌های آنها بالاست، به لطف جهش در نرخ تسعیر ارز دارایی‌های ارزی خود توانسته‌اند درآمدهای غیر مشاع خود را افزایش دهند و رتبه‌های برتر در این زمینه را از آن خود کنند.
با این همه بانک‌هایی نظیر بانک صادرات نیز موفق شده‌اند بدون تکیه بر درآمدهای ارزی درآمدهای غیر مشاع خود را تا حد زیادی افزایش دهند. در مجموع به غیر از دو بانک، تمامی بانک‌ها موفق شده‌اند درآمدهای غیر مشاع خود را در شش ماهة سال جاری نسبت به سال قبل افزایش دهند.

عملکرد بانک ها از نظر جمع هزینه های دوره
جمع هزینه‌ های دوره بانک ها نیز از دیگر اقلامی است که مدیران بانک‌ها با کنترل آن به خصوص در شرایط همه گیری کووید-19، زیان خود را کاهش یا سود خود را افزایش می‌دهند. در دورة مورد بررسی، بانک ملت بیشترین مبلغ هزینه را متحمل شده است با وجود این، این میزان هزینه‌های بانک نسبت به درآمدهای آن قابل قبول است. بانک‌های صادارت و تجارت و پاسارگاد و رفاه در رده‌های بعدی جای دارند.
حضور بانک سرمایه در رتبة ششمِ بیشترین هزینه‌ها سؤال‌برانگیز است؛ هر چند جمع هزینه‌های این بانک نسبت به مدت سال قبل کاهش داشته است. علاوه بر بانک سرمایه، بانک‌های شهر، ایران زمین و دی نیز موفق شده‌اند جمع هزینه‌های خود را نسبت به مدت مشابه سال قبل کاهش دهند که دلیل عمدة آن کاهش هزینه‌های مالی یا هزینه مالیات مشکوک ‌الوصول بوده است. قرار گرفتن بانک دی در رتبة آخر رده‌بندی، بیشترین هزینه‌ها نیز بسیار جالب توجه است.

عملکرد بانک ها از نظر سود خالص و زیان انباشته
بر اساس صورت‌های شش ماهه بانک ها در شرایط کووید-19، بیشترین سود خالص حاصل‌ شده در این شرایط از آن بانک ملت است و بانک‌های صادرات و پاسارگاد نیز در رتبه‌های بعدی جای دارند. تبدیل شدن زیان‌دهی به سوددهی در بانک‌های دی، پارسیان، اقتصاد نوین، تجارت و گردشگری از نکات جالب توجه در عملکرد بانک‌هاست.
سود خالص بانک‌های صادرات، پاسارگاد، خاورمیانه، سامان، کارآفرین و پست بانک هم در این مدت با جهش قابل توجه همراه شده است. در این بین حاصل عملکرد بانک‌های رسالت، شهر، ایران زمین و سرمایه در شش ماهة سال جاری زیان بوده است.

با وجود تمامی این پیشرفت‌ها در سودآوری بانک‌ها از مجموع 19 بانک مورد بررسی تنها 8 بانک در پایان شهریور ماه 99 سود انباشته داشت و 11 بانک دیگر همچنان زیان انباشته دارند. نکتة دیگر آنکه جمع زیان انباشته در بانک‌های زیان‌ده چندین برابر سود انباشته در بانک‌های سودده است. با وجود روند موجود، رشد تعداد بانک‌های با سود انباشته در پایان سال 99 بسیار محتمل است.

تغییر پیکره نظام بانکی با عملکرد بانک ها
واقعیت آن است که جراحت واردشده درآمد غیر عملیاتی چیست؟ بر پیکرة نظام بانکی در سال‌های اخیر (با وجود تحریم های شدید اقتصادی) آنچنان عمیق و کاری بود که با سودآوری‌های چند ساله به راحتی قابل جبران نیست.
نکتة قابل توجه دیگر در این زمینه آنکه هر چند بسیاری از بانک‌ها سودده و غیر سودده روی ریل سودآوری قرار گرفته و مسیری رو به جلو را طی می‌کنند، در بانک‌های با زیان انباشتة بالا که آژیر ورشکستگی در آنها در سالیان پیش به صدا درآمده است؛ همچنان زیان‌ده هستند و مسیر حرکت آنها نه به سمت رشد و سودآوری، بلکه به سمت زیان‌دهی بیشتر و پرتگاه ورشکستگی است.
توجه: دامنه بررسی عملکرد بانک‌ ها، مربوط به بانک هایی می شود که صورت مالی آنها تا زمان نگارش این نوشتار در سامانة کدال بورس منتشر شده است.

سخن پایانی
بررسی عملکرد بانک ها در شرایط کووید-19 و تحریم های شدید اقتصادی نشان داد که بسیاری از بانک ها توانسته اند با راهکارهای نوین مانند افزایش درآمدهای غیر مشاع از بستر تحولات بازار ارز و همچنین کاهش هزینه های مالی یا هزینه های مشکوک الوصول، بین کفه مطالبات و بدهی ها و کفه درآمدها توازن برقرار کرده و کارنامه مالی مثبتی از خود به جای گذارند. هر چند که این سودده بودن به معنای جبران کامل زیان های چندین ساله نمی باشد، اما می توان امیدوار بود که بانک های سودده با مدیریت صحیح ترازنامه مالی خود بتوانند رتبه بهتری در صنعت بانکداری داشته و بتوانند وضعیت اقتصادی را بهبود بخشند.

راه‌کارهای جبران «کسری تراز عملیاتی» در بودجه ۱۴۰۰

تهران- ایرنا- هرچند موضوع کسری تراز عملیاتی از اهمیت زیادی برخوردار بوده و حل آن بسیار مهم است، اما به نظر می‌رسد که در این مورد نمی‌توان راه حلی فوری ارائه داد و مجلس شورای اسلامی باید ملاحظات زیادی را در اصرار بر حل این مسئله در بودجه ۱۴۰۰ در نظر بگیرد.

به گزارش روز یک شنبه ایرنا، لایحه بودجه سال ۱۴۰۰ در روز چهارشنبه ۱۲ آذر از سوی دولت به مجلس شورای اسلامی تقدیم شد.

یکی از مهمترین موضوعات مورد بحث در بودجه ۱۴۰۰ وضعیت «تراز عملیاتی» بودجه است. البته این موضوع همیشه مهم بوده، اما از زمانی که صحبت قطع وابستگی بودجه به درآمدهای نفتی مطرح شد تراز عملیاتی نیز اهمیت بیشتری پیدا کرده است.

رئیس مجلس شورای اسلامی در نطق پیش از دستور دیروز (یکشنبه) به موضوع بودجه پرداخت و گفت: مهمترین موضوع این روزها مساله بررسی لایحه بودجه سال آینده است. بودجه مهمترین سند حکمرانی سالانه کشور است که هم جهت گیری‌های کلان و اساسی اقتصادی در آن نمود پیدا می‌کند و هم در زندگی جاری مردم تاثیر ملموس می‌گذارد.

وی افزود: ما معتقدیم لایحه بودجه ۱۴۰۰ نیاز به اصلاحات اساسی دارد چرا که کسری تراز عملیاتی لایحه بودجه نسبت به بودجه سال قبل ۱۱۷ درصد رشد داشته است و هزینه ها ۴۷ درصد افزایش پیدا کرده، در حالی که درآمدها حدود ۱۰ درصد افزایش یافته است.

تراز عملیاتی در بودجه ۱۴۰۰ چقدر است؟

به ساده‌ترین زبان «تراز عملیاتی بودجه» یعنی درآمدهای غیر نفتی منهای هزینه‌های جاری؛ یعنی خارج از فروش نفت و درآمدهای نفتی آیا دخل و خرج دولت‌ها همخوانی دارد یا نه؟ اگر هزینه‌های جاری دولت بیش از درآمدهای غیر نفتی و یا پایدار آن (مالیات، درآمدهای گمرکی و. ) باشد تراز عملیاتی منفی و اگر کمتر باشد تراز عملیاتی مثبت می‌شود.

بر اساس آمار و ارقام مربوط به درآمدها و هزینه‌ها در سال آینده کل درآمدهای دولت ۳۱۷۵ هزار میلیارد ریال خواهد بود. در بخش هزینه‌ها نیز دولت قرار است در سال آینده ۶۳۷۰ هزار میلیارد ریال هزینه کند. مهمترین هزینه‌های دولت در این بخش عبارت است از پرداخت حقوق و دستمزد کارکنان و کارمندان دولت، پرداخت یارانه و کمک به صندوق‌های بازنشستگی و به طور کلی کمک به بهبود رفاه اجتماعی.

وقتی درآمدها و هزینه‌ها را کنار همدیگر قرار می‌دهیم مشخص است که تراز عملیاتی سال آینده منفی ۳۱۹۵ هزار میلیارد ریال خواهد بود. این عدد به این معنا است که باید کسری تراز پرداخت از محل درآمدهای غیر پایدار یا درآمدهای نفتی تأمین شود.

جدال مالیات و نفت در بودجه

مثل همیشه در اینجا نیز موضوع نفت و درآمدهای نفتی مطرح است. آیا این نوع درآمد باید صرف بودجه عمرانی شود یا صرف هزینه‌های جاری دولت؛ جواب ساده است: بودجه عمرانی؛ این پاسخ در حرف ساده است درآمد غیر عملیاتی چیست؟ اما در عمل با سختی‌های زیادی روبه رو خواهد شد.

از نظر تاریخی زمانی که هنوز نفتی کشف نشده و درآمدی نفتی در میان نبود کالاهایی مانند قند، شکر و چای نقش نفت امروزی را بازی می‌کردند. در سال ۱۳۰۴ هجری شمسی درآمد حاصل از این کالاها از بودجه عمومی جدا و به حساب ذخیره می‌رفت تا صرف راه سازی، راه آهن، کاغذسازی و سایر امور اقتصادی و ساختمانی شود. از سال ۱۳۰۶ درآمدهای نفتی نیز به این مجموعه اضافه شد. این ایده و اراده سیاسی-اقتصادی برای توسعه ضروری و در عین حال هوشمندانه بود، اما خیلی دوام نیاورد. به زودی و در ابتدای دهه ۱۳۲۰ هزینه‌های جاری دولت کم کم افزایش یافت و به ناچار بخشی از درآمدهای نفتی که به بخش عمران تعلق داشت صرف هزینه‌های جاری شد.

از آن زمان تاکنون هیچ دولتی نتوانسته است بدون وابستگی به نفت هزینه‌های جاری خود را از درآمدهای پایدار تأمین کند. درآمد پایدار مستلزم اجرای برنامه‌های توسعه پایدار است که ایران به عنوان کشوری درحال توسعه فاصله زیادی تا رسیدن به پایداری اقتصادی و همچنین پایداری در دیگر بخش‌های زندگی اجتماعی دارد.

توسعه پایدار اقتصادی ضرورتی انکار ناپذیر برای رشد و پیشرفت کشور است. همچنین تلاش و اراده برای قطع وابستگی هزینه‌ها به درآمدهای نفتی قابل ستایش و تحسین برانگیز است. اما توسعه اقتصادی پایدار نیازمند یک نظام مالیاتی مدرن، پیشرفته و مهمتر از آن اقتصادی توسعه یافته است که بتوان از آن مالیات گرفت.

طبق شواهد موجود و به نقل از سایت سازمان امور مالیاتی کشور در طول ۵۰ سال گذشته میزان مالیات در ایران و سهم آن از تولید ناخالص داخلی کمتر از ۱۰ درصد و به عبارت دقیق‌تر بین ۶ تا ۷ درصد بوده است. این درحالی است که متوسط این شاخص برای کشورهای توسعه یافته ۲۸ درصد است.

دانمارک با ۴۵.۹ درصد بالاترین نسبت مالیات به تولید ناخالص داخلی را دارد. کشور فرانسه با ۴۵.۳ درصد در رتبه دوم و سوئد هم با ۴۴.۱ درصد در رتبه سوم قرار دارد. کشوری مانند عربستان با درآمدهای عظیم نفتی تنها حدود ۵ درصد از تولید ناخالص داخلی‌اش را درآمدهای مالیاتی تشکیل می دهد. این ارقام نشان می‌دهد که بین سطح توسعه یافتگی، اقتصاد نفتی و درآمدهای مالیاتی روابط بسیار معنادار وجود دارد. بنابراین، اگر ایران بخواهد از وابستگی بودجه به نفت بکاهد باید به همان میزان درآمدهای مالیاتی را افزایش دهد.

ضرورت اصلاح نظام مالیاتی

مالیات ستانی در کشور ما با چالش‌ها و مشکلاتی همراه است. برخی از این مشکلات در ساختار خود نظام مالیاتی نهفته است. یعنی، به اشکال در قوانین موجود، نوع و تعریف مالیات‌ها، برآورد میزان مالیات و غیره مربوط است. برخی از مشکلات نیز فرهنگی و اجتماعی است. در این مورد صاحبنظران معتقدند که به طور کل، در جامعه ما ضعف فرهنگ مالیاتی باعث اجتناب و فرار مالیاتی به شیوه‌های گوناگون می‌شود.

عوامل زیادی هستند که می‌توانند در این ضعف فرهنگی دخیل باشند. از جمله می‌توان به نوع رابطه دولت(درآمد غیر عملیاتی چیست؟ در معنای کلی و نه این یا آن دولت خاص) و جامعه اشاره کرد. دولت در ایران به خاطر درآمدهای نفتی تقریباً مستقل از جامعه است. درواقع، از زمان پیدایش نفت و ملی شدن این صنعت، به مرور وابستگی دولت به مردم و طبقات اجتماعی جای خود را به وابستگی مردم به دولت داد. این امر، از یک طرف باعث شد که دولت ایجاد یک نظام مالیاتی دقیق و منظم را خیلی جدی نگیرد و از طرف دیگر مردم نیز به همین میزان مالیات را امری مزاحم و غیر ضروری می‌دانستند.

تاریخ اقتصاد نفتی کشور نشان می‌دهد که به دلایل یاد شده فرهنگ مالیاتی کشور به مرور ویژگی‌های خاصی پیدا کرده است. طبق دیگاه کارشناسان، مؤدیان مالیاتی از اهمیت و نقش مالیات‌ها در اقتصاد آگاهی کافی نداشته و از حقوق خویش در چارچوب قوانین مالیاتی بی اطلاع هستند.

همچنین، قوانین مالیاتی از شفافیت لازم برخوردار نیست و در مواردی اعمال آنها اثرات منفی، به ویژه در عملکرد و فعالیت شرکت‌ها و بنگاه‌های اقتصادی برجای می‌گذارد. بخش از ضعف فرهنگ مالیاتی کشور نیز به پایین بودن میزان اعتماد نهادی در جامعه مربوط می‌شود. از آنجایی که در سازوکاری شفاف، محل هزینه کرد درآمدهای مالیاتی به طور کامل برای مردم مشخص نیست اعتماد اجتماعی نسبت به نظام مالیاتی کشور تضعیف شده است.

بنابر این، دولت و مجلس می‌توانند طی یک سری اقدامات هماهنگ دست به اصلاح نظام مالیاتی کشور زده و با جلب اعتماد مؤدیان مالیاتی فرهنگ مالیاتی را در جامعه ترمیم و تقویت کنند. برای مثال مجلس می‌تواند قوانین را طی بررسی‌های کارشناسانه در کمیسیون‌های مربوطه اصلاح کند. دولت نیز می‌تواند با استفاده از فناوری‌های نوین اطلاعاتی و ارتباطی نظام مالیاتی کشور را سریع، دقیق و چابک گرداند.

اگر بنا است اقتصاد و بودجه کشور از وابستگی به نفت نجات یابد اصلاح نظام مالیاتی و همچنین فرهنگ مالیاتی در جامعه از ضرورت‌های غیر قابل انکار است.

در مجموع می‌توان گفت حل مسئله کسری تراز عملیاتی راه حل فوری که بتوان در بودجه ۱۴۰۰ به کار بست ندارد. درواقع برای کاهش کسری تراز عملیاتی دو راه بیشتر وجود ندارد: یا باید درآمدها را افزایش داد و یا هزینه‌ها را کم کرد. در هر دو مورد مشکلات و چالش‌های عدیده‌ای نهفته و نیازمند زمان کافی است.

به نظر نمی‌رسد مجلس بتواند راه حلی مناسب در درآمد غیر عملیاتی چیست؟ هریک از دو مورد فوق ارائه دهد. از یک طرف، بیشترین هزینه‌های جاری دولت مربوط به مسائل معیشتی و رفاهی مرم است و در شرایط تورمی و فشار اقتصادی موجود کاستن از این بخش از هزینه‌ها به معنا فشار بیشتر روی اقشار مختلف و از جمله اقشار آسیب پذیر جامعه خواهد بود.

از طرف دیگر، افزایش درآمدهای پایدار در شرایط عادی اقتصادی امکان پذیر است. اما در حال حاضر و باوجود تحریم‌ها و رشد اقتصادی منفی نمی‌توان روی منبع اصلی درآمدهای پایدار، یعنی مالیات زیاد حساب باز کرد. مجلس باید در اصرار بر اصلاح بودجه ۴۰۰ و جبران کسری تراز عملیاتی این موارد را در نظر بگیرد.