پوشش ریسک با ابزارهای مالی
پوشش ریسک با ابزارهای مالی یکی از بهترین راه‌حل‌های مقابله با نوسان‌های بازار سرمایه است. از سوی دیگر راه‌اندازی قراردادهای متنوع نیز به خوبی توانسته فضای تازه‌تری را در معاملات بورس‌ها شکل دهد. بر همین اساس راه‌اندازی قرارداد آپشن زعفران طی روزهای آینده در بورس کالا، گامی بزرگ در راستای حمایت از زعفرانکاران است چراکه آنها می‌توانند در این قراردادها حجم فروش و قیمت محصولاتشان را برای چند ماه آینده بیمه کنند. محمودرضا خواجه‌نصیری مدیر‌عامل تامین سرمایه تمدن در گفت‌و‌گو با ایسنا در خصوص اقدام بورس کالا برای راه‌اندازی قرارداد اختیار معامله زعفران در اسفندماه جاری گفت: اصلی‌ترین مزیت ابزارهای مالی امکان پوشش ریسک قیمتی در آینده است که قرارداد آپشن نیز به دلیل ریسک حداقلی و مشخص، امکان و اختیار جدیدی به زعفرانکاران می‌دهد. این در حالی است که زعفرانکاران می‌توانند در معاملات آپشن حجم فروش و قیمت محصولاتشان را برای چند ماه آینده بیمه کنند. وی افزود: استفاده از ابزارهای جدید مالی از جمله معاملات قراردادهای اختیارمعامله در بورس‌های بین‌المللی بسیار رایج است زیرا این ابزارها از چند بعد به خصوص از بعد سودآوری و پوشش ریسک بسیار موثر هستند.
کنترل نوسان‌ها
به گفته مدیر‌عامل تامین سرمایه تمدن، نکته اساسی این است که هر چه فاکتورهای اقتصادی به سمت نوسان بیشتر حرکت می‌کنند و ریسک آینده بیشتر و پیش‌بینی دشوارتر می‌شود، نیاز به ابزارهای پوشش ریسک و ابزارهایی همچون اختیار معامله بیشتر می‌شود لذا سرمایه‌گذاران و فعالان اقتصادی علاقه‌مندند با استفاده از این ابزارها ریسک‌های خود را کاهش دهند. خواجه‌نصیری با ذکر مثالی ادامه داد: به عنون مثال نوسانات نرخ ارز باعث می‌شود قیمت‌های آتی برای سرمایه‌گذاران تحت تاثیر قرار گیرد اما با راه‌اندازی و توسعه ابزارهایی مانند آپشن بر پایه کالاهای مختلف در بورس کالا، شرایط به مراتب برای فعالان اقتصادی بهتر و امن‌تر می‌شود. مدیر‌عامل تامین سرمایه تمدن اظهار داشت: بورس کالا با توسعه ابزارهای مالی مانند قراردادهای آتی و آپشن، این امکان را فراهم می‌کند تا ریسک بازار و فعالیت‌های سفته‌بازی از بازار فیزیکی، جذب بازارهای مالی و کاغذی شود که این اتفاق در اقتصاد ما به شدت کمک‌کننده و اثر‌بخش خواهد بود.
جایگاه صندوق‌های کالایی
خواجه‌نصیری تصریح کرد: با توجه به استقبال مطلوب فعالان بازار کشاورزی از ابزارهای مالی بورس کالا همچون قرارداد آتی و گواهی سپرده زعفران، پیش‌بینی می‌شود راه‌اندازی معاملات قراردادهای اختیار معامله زعفران نیز رفته‌رفته با استقبال روبه‌رو شود. وی اضافه کرد: این در حالی است که هر چه زمان بگذرد و بخش سنتی با نحوه کارکرد این ابزارها بیشتر آشنا شوند و نهادهایی مانند صندوق‌های کالایی که به صورت تخصصی فعالیت می‌کنند و خدمات را ساده‌تر به دست مردم می‌رسانند، فعال‌تر شوند عمق بازارهای مالی افزایش می‌یابد و فعالان بخش کشاورزی با مزایای ابزارهای مالی آشنا می‌شوند یعنی به جای اینکه مردم و سرمایه‌گذاران به طور مستقیم وارد سرمایه‌گذاری بازار کالا شوند، نهادهای مالی به صورت تخصصی در بازارهای کالایی فعالیت می‌کنند.
مرجعیت قیمت زعفران
مدیر‌عامل تامین سرمایه تمدن در پاسخ به این سوال که آیا امکان مرجعیت قیمت زعفران دنیا از طریق تابلوی بورس کالا وجود دارد گفت: نحوه کشف قیمت زعفران در بورس کالا نشان می‌دهد که امکان مرجعیت قیمت زعفران از طریق بورس کالا وجود دارد. این در حالی است که هرچقدر حجم بازار بیشتر شود و نهادهای مالی واسط بین کشاورزان، تولید‌کنندگان و بازار ایجاد شود، عمق بازار افزایش پیدا می‌کند و عکس‌العمل بازار سریع‌تر شده و این امر باعث کشف قیمت بهتر می‌شود. وی اظهار کرد: بنابراین باید با توسعه زیرساخت‌ها و استفاده از بسترهای نوین برای بین‌المللی کردن بازار زعفران از طریق سازوکار بورس کالا قدم برداشت زیرا زمانی که محصولی در بورس و از طریق ابزارهای مالی مورد معامله قرار می‌گیرد، قیمت‌ها واقعی‌تر کشف می‌شود و شفافیت و ثبات در بازارها حاکم می‌شود.
شفافیت قیمتی
در همین حال یک زعفرانکار باسابقه می‌گوید: وقتی قرار بود زعفران در بورس کالا عرضه شود، زعفرانکاران ابهام‌های زیادی داشتند، وقتی قرار شد گواهی سپرده و قرارداد آتی زعفران راه‌اندازی شود نیز سوال‌های زیادی در ذهن داشتیم اما امروز اثرات ورود زعفران به بورس را در شفافیت قیمتی مشاهده می‌کنیم و با راه‌اندازی قرارداد آپشن زعفران نیز یک قدرت انتخاب مناسب به کشاورزان برای فروش محصولشان در آینده با نرخی مشخص ایجاد می‌شود. ناصر جهانشیری در گفت‌و‌گو با میزان عنوان کرد: استفاده از ابزارهای معاملاتی بورس کالا اعم از آتی و آپشن زعفران، راهکاری برای اطمینان خاطر کشاورزان از فروش محصول و بیمه قیمت و در نهایت کاهش ریسک تغییرات احتمالی قیمت در آینده است. جهانشیری با اشاره به راه‌اندازی معاملات قراردادهای آتی زعفران طی یک‌سال گذشته در بورس کالا اظهار کرد: در این یک سال بسیاری از زعفرانکاران با بورس کالا و سازوکار معاملاتی این بورس آشنا شده‌اند. همچنین طبق آمارهای ثبت شده در بورس کالا، کل تولید یک‌ساله زعفران نزدیک به چهار بار دست به دست شده است که قطعا با راه‌اندازی معاملات آپشن زعفران در کنار وجود معاملات قراردادهای آتی، قسمت عمده‌ای از سود حاصل از فروش محصول به خود کشاورز می‌رسد و بورس به کمک این ابزارها در کاهش ریسک نوسانات قیمتی به زعفرانکاران کمک می‌کند.
رشد ۳۵ درصدی پوشش ریسک صندوق ضمانت صادرات
تهران- ایرنا- میزان پوشش ریسک‌های سیاسی و تجاری صندوق ضمانت صادرات ایران در سال ۱۳۹۹ با وجود فشارهای اقتصادی و تحریم‌های ظالمانه ۳۵ درصد رشد داشته است.
به گزارش روز دوشنبه ایرنا از صندوق ضمانت صادرات ایران، این صندوق در ریسک‌های پوشش ریسک سال ۹۹، با رکورد سه میلیارد و ۵۶۳ میلیون دلار بالاترین میزان پوشش ریسک های سیاسی و تجاری صادرکنندگان در کشور را طی ادوار ۵۰ ساله فعالیت خود به ثبت رساند که نسبت به سال ۹۸ رشد ۳۵ درصدی را نشان می دهد.
پیش از این رکورد پوشش های صادراتی صندوق ضمانت صادرات ایران مربوط به سال ۱۳۸۸ با حدود سه میلیارد و ۲۰۰ میلیون دلار پوشش صادراتی بود. همچنین ضریب پوشش صادرات (سهم پوشش صندوق از صادرات غیرنفتی) در ۱۲ ماهه سال ۱۳۹۹، به ۱۰ درصد رسید که بالاتر از متوسط این شاخص در میان کشورهای اسلامی و در حال توسعه به شمار می رود.
صندوق ضمانت صادرات ایران در سال گذشته معادل ۱۰ میلیون و ۵۰۰ هزار دلار خسارت به صادرکنندگان در جهت تسهیل روند صادراتی آنان پرداخت کرد و هفت میلیون و ۳۰۰ هزار دلار نیز میزان بازیافت خسارت در سال گذشته بوده است.
صندوق ضمانت صادرات ایران با اشاره به برنامه های عملیاتی سال ۱۴۰۰ صندوق ضمانت صادرات ایران با توجه به شعار تولید، پشتیبانی ها، مانع زدائی ها تاکید کرده است: با تمرکز بر توانمند سازی صادرکنندگان خرد و متوسط شرکت ها، خدمات هرچه بهتر و متنوع تری را به فعالان اقتصادی ارائه دهد.
صندوق ضمانت صادرات ایران به عنوان تنها موسسه بیمه اعتبار صادراتی (ECA) ایران که همتای موسساتی نظیر ساچه ایتالیا، هرمس آلمان و ساناشور چین است با صدور انواع بیمه‌نامه و ضمانت‌نامه‌های اعتباری نقش مهمی در توسعه صادرات غیرنفتی ایفا می کند.
در شرایطی که مشکلات بسیار روابط بانکی و بیمه‌ای ناشی از تحریم های ناعادلانه آمریکا، تاثیر نامطلوبی بر روابط تجاری کشور با بازارهای خارجی ایجاد کرده است، این صندوق دستاوردهای مهمی در طی سال های دولت تدبیر و امید به ویژه در سال ۱۳۹۹ کسب و به میزان قابل توجهی با طراحی محصولات جایگزین، خلا حضور بانک های ایرانی در تجارت خارجی را مرتفع کرده است.
صندوق ضمانت صادرات ایران از سال ۱۳۵۲ در ایران فعالیت خود را آغاز کرد و از سال ۱۳۷۳ زیر نظر وزارت صنعت، معدن و تجارت فعالیت های خود را توسعه داد.
این صندوق، صدور متنوع بیمه نامه و ضمانت نامه صادراتی به منظور پوشش ریسک سیاسی و اقتصادی و تجاری صادرکنندگان کالا و خدمات را بر عهده دارد و ریسک‌های پوشش ریسک در کنار بانک توسعه صادرات ایران، برای توان افزایی صادرکنندگان کالا و خدمات و کاهش نگرانی بازگشت سرمایه و کاهش ریسک فعالیت صادراتی، تلاش می کند.
مقاله نشریه
پوشش ریسک صکوک استصناع در بازار بورس اوراق بهادار
چکیده:
صنعت مالي اسلامي به سرعت در ریسک‌های پوشش ریسک حال رشد است و ظهور بازار سرمايه اسلامي كه ساختار محصولات و فعاليت هاي تامين مالي و سرمايه گذاري آن مطابق شريعت باشد، از پيامدهاي اين رشد است. يكي از ابزارهاي مطرح در صنعت خدمات مالي اسلامي صكوك استصناع است. ظهور و گسترش صكوك استصناع در مجموعه اوراق بهادار بي ترديد بر گستره انتخاب سرمايه گذاران خواهد افزود و منجر به رونق بازار بورس شده و زمينه كارآمدي بيشتر آن را فراهم مي سازد.
توسعه صكوك استصناع نيازمند شناسايي، تجزيه و تحليل و مديريت ريسك آن مي باشد. بدون ارزيابي ريسك هاي بالقوه و بالفعل، كه بخشي مربوط به بازار اوليه و بخش ديگر مربوط به بازارهاي ثانويه هستند و همچنين طراحي پوشش ريسك اين اوراق، گسترش و مقبوليت عمومي آن با موانع جدي مواجه مي شود.
با توجه به عدم امكان حذف ريسك، بايد آن را مديريت نمود و از آنجا كه عدم توجه به مديريت ريسك اثرات غير قابل جبراني بر فعاليت هاي اقتصادي به جا مي گذارد، در تحقيق حاضر به روش توصيفي و تحليل محتوي با استفاده از منابع كتابخانه اي، ريسك صكوك استصناع را مورد بررسي قرار داده و به اثبات اين فرضيه مي پردازيم كه «پوشش ريسك صكوك استصناع به راحتي امكان پذير بوده و خريداران آن در بازار بورس با ريسك بسيار كمي مواجه خواهند شد و اين امر منجر به جذب نقدينگي طيف هاي ريسك گريز سرمايه گذاران خواهد شد».
انواع ریسک‌های موضوع بیمه
در انعقاد بیمه نامه سه عنصر اساسی وجود دارد. ریسک، حق بیمه و وقوع حادثه. که از این میان ریسک، نقشی مهمتر از بقیه موارد دارا است زیرا ارزیابی و محاسبه حق بیمه و نوع پوشش بیمه بر این اساس بین بیمه گر ریسک‌های پوشش ریسک و بیمه گذار انجام می‌شود. در واقع ریسک به معنای احتمال وقوع حادثه در آینده است که به موجب آن انواع خسارت اعم از آتش سوزی، تصادفات، بلایای طبیعی و حتی مرگ اتفاق می‌افتد.
مشخصات ریسک بعنوان موضوع بیمه نامه
از آنجایی که موضوع عقد بیمه نامه ریسک و یا احتمال وقوع حادثه است، بر اساس قوانین بیمه، ریسک باید امری واقعی و اتفاقی و مشروع باشد.
بر طبق قانون واقعی بودن ریسک به این معنی است که احتمال وقوع حادثه وجود داشته باشد. یعنی موضوع بیمه از قبل از انعقاد قرارداد ریسک‌های پوشش ریسک از بین نرفته باشد و ریسک اتفاق نیفتاده باشد. در غیر اینصورت بیمه نامه باطل است.
مشروع بودن ریسک موضوع به این معنی است که فعالیت2های موجب خسارت، از لحاظ قانونی جزو فعالیت‌های غیر مشروع مانند قاچاق مواد مخدر نباشد.
تعیین ریسک موضوع بیمه و اعلام ریسک
تعیین ریسک موضوع بیمه، امری حساس و پیچیده است. در بیمه نامه، ریسک موضوع از جهات مختلف تعیین می‌گردد: نوع حوادث، فعالیت‌ها و خسارات تحت پوشش.
از مهمترین تعهدات بیمه گذار، اعلام ریسک‌های موضوع بیمه است که باعث می‌شود بیمه گر بتواند حق بیمه را ارزیابی و محاسبه کند.
اعلام ریسک توسط بیمه گذار در هنگام انعقاد بیمه نامه
سؤالاتی که بیمه گر طرح می‌کند باید توسط بیمه گذار با دقت و راستگویی پاسخ داده شود تا بیمه گر بتواند با توجه به شرایط موضوع بیمه، پوشش صحیحی را برای آن انتخاب کند. بیمه گر پرسشنامه‌ای از قبل تهیه می‌کند و براساس پاسخ‌های مشتری ریسک موضوع بیمه را ارزیابی می‌کند. درست بودن تشخیص ریسک به دقت در سؤالات مطرح شده بستگی زیادی دارد. سؤالاتی مانند مشخصات موضوع بیمه بر اساس نوع بیمه و سؤالاتی از قبیل اینکه آیا این موضوع قبلا تحت پوشش قرار گرفته است؟ و اگر قبلا بیمه شده است به چه علت باطل شده است؟ آیا حادثه مورد بیمه قبلا اتفاق افتاده است؟ اضافه بر اینها بیمه گر بایستی از وضعیت اخلاقی بیمه گذار اطلاعات کافی کسب کند تا بتواند در مورد انعقاد قرارداد تصمیم درستی بگیرد.
تشدید ریسک در طول اجرای قرارداد بیمه چیست؟
مفهوم تشدید ریسک
طبق اصول پس از انعقاد هر قراردادی، مفاد و تعهدات تا پایان دوره‌ی آن تغییر نمی‌کند. اما در قرارداد بیمه و طبق ماده 16 قانون بیمه، چنانچه ریسک موضوع بیمه بنا به دلایلی تشدید شود، بطوریکه اگر شرایط مورد بیمه قبل از عقد قرارداد اینگونه می‌بود، بیمه گر تمایلی برای پوشش بیمه به موضوع مورد نظر را نداشت، بیمه گذار ملزم است شرایط جدید را با بیمه گر در میان بگذارد.
ماده 16 قانون بیمه در این باره بدین شرح است:
“هر گاه بیمه گذار در نتیجه عمل خود خطری را که به مناسبت آن بیمه منعقد شده است تشدید کند، یکی از کیفیات یا وضعیت موضوع بیمه را طوری تغییر دهد که اگر وضعیت مزبور قبل از قرارداد موجود بود بیمه گر حاضر برای انعقاد قراراداد با شرایط مذکور در قرارداد نمی گشت، باید بیمه گر را بلافاصله از آن مستحضر کند. اگر تشدید خطر یا تغییر وضعیت موضوع بیمه در نتیجه عمل بیمه گذار نباشد، مشارالیه باید مراتب را در ظرف ده روز از تاریخ اطلاع خود رسماً به بیمه گر اعلام کند… .”
اگر عوامل بوجود آورنده تشدید ریسک موضوع بیمه از طرف بیمه گذار باشد، لازم است که بلافاصله شرایط جدید را به بیمه گر اعلام کند. اما در صورتی که عوامل دیگری در تشدید ریسک موضوع بیمه دخیل بودند، بیمه گذار ملزم به اعلام شرایط جدید تا 10 روز پس از اطلاع یافتن خود است.
بنابراین لازم است که بیمه گر از شرایط جدید آگاه شده و طبق تشخیص و الزامات، موضوع بیمه را در شرایط جدید تحت پوشش قرار دهد.
در صورتی که در مورد تشدید خطر مورد بیمه، از طرف بیمه گذار اعلام صحیحی صورت نگرفته باشد، چنانچه این امر همراه با سوءنیت باشد، بیمه نامه باطل شده و در صورتی که سهوا اعلام صحیحی صورت نگرفته باشد، تشدید ریسک مورد بیمه، پوشش نسبی داده می‌شود.
از طرفی اعلام شرایط جدید از طرف بیمه گذار در مورد بیمه اشخاص و بیمه عمر لزومی ندارد زیرا بیمه گر در هنگام عقد قرارداد شرایط جسمانی بیمه گذار را می‌سنجد و طبق ارزیابی خود از کیفیت جسمانی او، قرارداد را تنظیم و منعقد می‌کند.
عواقب اعلام تشدید خطر
تکلیف قانونی بیمه گذار است که به محض مطلع شدن از تشدید ریسکف مراتب آن را به بیمه گر اعلام کند. بیمه گر نیز متعهد است که براساس شرایط جدید، تشدید خطر موضوع بیمه را پوشش دهد و تعادل قراردادی را ایجاد کند. ادامه ماده 16 قانون بیمه در این باره بدین شرح است:
“… در هر دو مورد مذکور در فوق (یعنی تشدید خطر و تغییر وضعیت موضوع بیمه) بیمه گر حق دارد اضافه حق بیمه را معین نموده به بیمه گذار پیشنهاد کند و ریسک‌های پوشش ریسک در صورتی که بیمه گذار حاضر برای قبول و پرداخت آن نشود، قرارداد را فسخ کند و اگر تشدید خطر در نتیجه عمل خود بیمه گذار باشد خسارات وارده را نیز از مجرای محاکم عمومی از او مطالبه کند. … .”
پس از تنظیم قراردادی جدید برای تشدید خطر موضوع قرارداد، در صورتی پذیرفتن قرارداد از طرف بیمه گذار، بیمه ادامه پیدا می‌کند، در غیر اینصورت بیمه باطل می‌شود. همینطور اگر بیمه گذار خود موجبات تشدید ریسک بیمه شده باشد، مکلف به پرداخت خسارات وارده به بیمه گر است.
کاهش خطر
به همان صورت که تشدید ریسک موضوع بیمه موجب ضرر بیمه گر است، کاهش خطر موضوع بیمه نیز باعث ضرر بیمه گذار می‌شود. زیرا بیمه گذار حق بیمه را براساس خطر بیشتر موضوع بیمه پرداخت می‌کند.
در بیمه ایران قانونی در خصوص عودت مبالغ اضافی پرداخت شده به بیمه گذار وجود ندارد همانطور که در مورد تشدید خطر قانونی به نفع بیمه گر وجود ندارد.
استثنائات قانونی ریسک بیمه
در قانون بیمه استثنائاتی وجود دارد که در اینجا مختصرا به بررسی چند مورد می‌پردازیم.
طبق ماده 28 قانون بیمه، بیمه گر مسئول جبران خساراتی ناشی از جنگ و یا شورش نیست. در واقع خطراتی که بطور یکسان برای عموم مردم ایجاد خسارت کند مشمول پرداخت بیمه نخواهد بود. در مقابل آن خسارت وارد شده در نتیجه جنگ و یا شورش به فرد که مشمول بیمه اشخاص و یا عمر است در صورت توافق طرفین، توسط بیمه گر به بیمه گذار پرداخت خواهد شد.
اگر خسارت بوجود آمده به اموال بصورت عمدی باشد، بیمه گر ملزم به پرداخت هزینه خسارت نیست. در مقابل، بطور مثال در صورتی که فرد بطور عمد در رانندگی با سرعت زیاد حرکت کند و باعث خسارت جانی و یا مالی شود، جبران خسارت مشمول بیمه خواهد شد.
در مورد بیمه اشخاص و بیمه عمر، در صورت خودکشی بیمه گذار و یا قتل بیمه گذار توسط ذینفع پوشش بیمه مشمول این موارد قرار نمی‌گیرد. اما اگر خودکشی سه سال پس از عقد قرارداد بیمه نامه صورت گرفته باشد، بیمه گر متعهد به محقق کردن هزینه بیمه است. زیرا این زمان مشخص می‌کند بیمه گذار در هنگام خرید بیمه عمر، حسن نیت داشته است.
اثبات ادعا در مورد در مورد تحقق استثنای بیمه
مسئولیت اثبات ادعای وقوع حادثه و ریسک پیش آمده برای جبران خسارت توسط بیمه گر، بر عهده بیمه گذار خواهد بود. و در مقابل در صورتیکه بیمه گر مدعی باشد وقوع حادثه مشمول بیمه نمی‌شود، باید این امر را اثبات کند.
مدیریت سرمایه و کنترل ریسک در بازار بورس
حتی با وجود رشد چشم‌گیر بازار سرمایه ایران طی چند سال اخیر و کسب سودهای کوچک و بزرگ توسط صاحبان سرمایه، نباید روزهای سخت بازار بورس را فراموش کرد. ذات بازارهای مالی افت و خیز است و افراد باید در جایگاه خود بتوانند با مدیریت سرمایه و کنترل ریسک در بازار بورس، بهترین نتیجه را از این بازار بزرگ کسب کنند.
مدیریت سرمایه در بازارهای مالی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و می‌تواند ضامن حفظ و رشد سرمایه معامله‌گران باشد. برای پیاده سازی قوانین مدیریت سرمایه در بازار بورس، تفکر منطقی با برنامه‌ریزی دقیق معاملاتی برای فرد الزامی است. در ادامه قصد داریم تا ابتدا مدیریت سرمایه را بررسی کنیم و به خصوص در این زمینه با مدیریت ریسک آشنا شویم. معامله‌گری که از آرامش روحی بیشتری در زمان معاملات برخوردار بوده و تمام ریسک‌های ممکن را شناسایی و با در نظر گرفتن آنها اقدام به سرمایه‌گذاری کرده، قطعا موفقیت را بهتر از دیگر معامله‌گران لمس می‌کند.
مدیریت سرمایه چیست؟
دانش و مهارت سرمایه‌گذاری در بازار مالی با متحمل شدن ریسک حداقلی و نتیجه کسب بازدهی حداکثری را مدیریت سرمایه می‌نامند. در بحث مدیریت سرمایه کنترل ریسک و حفظ دارایی از اصلی‌ترین قوانین است. برای درک وابستگی مدیریت سرمایه و مدیریت ریسک جالب است بدانید که حتی برخی از منابع آموزشی، مدیریت سرمایه را همان مدیریت ریسک می‌نامند. به عبارتی برای مدیریت سرمایه و به دست آوردن بازدهی مورد انتظار باید مقدار ریسک مشخصی را بپذیرید. اما دقت داشته باشید که باید سطح ریسک‌پذیری خود را از قبل از ورود به معاملات تعیین کنید. این کار به منظور جلوگیری از ضررهای سنگین مالی انجام می‌شود. با مشخص بودن بازده مورد انتظار و سطح ریسک‌های پوشش ریسک ریسک‌پذیری و ایجاد تعادل در این مفاهیم، باید در نهایت برای کسب سود، امکان تحمل ضرری معقول نیز پیش روی شما باشد.
قوانین مدیریت سرمایه در فرآیند معاملات، می‌تواند در راستای کاهش ضرر و زیان تأثیر زیادی داشته باشد. با ترکیب استراتژی معاملاتی درست و مدیریت سرمایه به مرور زمان شاهد رشد سرمایه خود خواهید بود. جزئیات نقشه راه مدیریت سرمایه وابسته به دیدگاه سرمایه‌گذار، اهداف مالی و روحیات شخصی او است. با تعیین این معیارها سرمایه‌گذار در برابر درجه ریسک‌پذیری خود در دو دسته کلی ریسک‌گریز و ریسک‌پذیر قرار خواهد گرفت تا از قواعد مدیریت ریسکی متناسب با شخصیت سرمایه‌گذاری خود استفاده کند.
امروزه برای مدیریت سرمایه و ریسک روش‌های مختلفی وجود دارد. این روش‌ها فرمول مشخصی ندارند؛ اما برای تعیین قوانین مدیریت سرمایه و ارزیابی دقیق موقعیت‌های معاملاتی در بازار، شاخص‌های ریسک، بازده، حجم معاملات، نسبت بازده به ریسک و نسبت افت سرمایه وجود دارند.
مدیریت ریسک چیست؟
مفهوم مدیریت ریسک در بازار سرمایه اهمیت زیادی دارد و نقش آن در معاملات پررنگ است. برای یک معامله‌گر بهترین کار این است که ریسک را به خوبی بشناسد و آن را درک کند. از آنجاست که به جای ترسیدن می‌تواند به کنترل ریسک بپردازد.
همیشه ریسک به معنی خطر نیست. شاید به دلیل این که ریسک از نظر برخی از معامله‌گران مساویست با خطر، بسیاری افراد دوست دارند تا جایی که امکان دارد از آن پرهیز کنند. اما موضوع این است که میتوان مدیریت ریسک را به کار گرفت تا خطرات موجود معاملات را حذف کرد. ریسک ذات بازار مالی است؛ اما رمز موفقیت در این است که بدانید چه ریسکهایی را باید در نظر بگیرید و برای آنها برنامه‌ریزی کنید.
در زمینه مدیریت ریسک مسئله اصلی این است که افراد یا خیلی زیاد ریسک معاملاتی را می‌پذیرند و یا اصلا ریسک را نمی‌پذیرند. در مدیریت ریسک تعادل در این مسئله بسیار اهمیت دارد و یکی از رموز اصلی موفقیت در بازار سرمایه محسوب می‌شود. اجتناب کامل از ریسک به هر قیمتی می‌تواند فرصتهای خوب معاملاتی را از بین ببرد.
در تعاریف، ریسک در بازار بورس را میتوان به طور کلی به دو دسته تقسیم کرد. انواع دیگر ریسک را میتوان زیرمجموعه این دو ریسک محسوب کرد. ریسک‌ها به طور کلی به ریسک سیستماتیک و غیر سیستماتیک تقسیم می‌شوند.
ریسک سیستماتیک
ریسک سیستماتیک از کل سیستم ناشی می‌شود. وقوع حوادث سیاسی یا اقتصادی می‌تواند تمام بازار را با ریسک تغییر مواجه کند. ریسک سیستماتیک کل بازار را درگیر می‌کند و در زمان رخداد آن تفاوتی بین سهام ارزنده بازار با دیگر سهام وجود ندارد. به عنوان مثالی برای ریسک سیستماتیک می‌توانیم به شیوع ویروس کرونا در جهان اشاره کنیم. با شیوع کرونا تمام بازارهای مالی جهانی به خصوص در ماه‌های نخست سال 2020 دچار افت قیمت شدند. ریسک سیستماتیک قابلیت حذف از سرمایه‌گذاری ندارد. حتی به دلیل این که مدیریت این ریسک از توانایی سرمایه‌گذار خارج است، آن را ریسک غیر قابل اجتناب نیز می‌نامند.
ریسک نرخ بهره، ریسک تورم در اقتصاد، ریسک سیاسی کشور، ریسک تجاری یا محدودیت ناشی از قوانین یا تحریم و ریسک نوسانات نرخ ارز از جمله ریسکهایی هستند که در دسته ریسک‌های سیستماتیک قرار داده می‌شوند و اجتناب از آنها ممکن نیست.
ریسک غیر سیستماتیک
دسته دوم از ریسک را ریسک غیر سیستماتیک می‌نامند. در ریسک غیر سیستماتیک بخشی از بازار تحت تاثیر قرار می‌گیرد. در حقیقت این بزرگترین تفاوت این دو دسته ریسک است. گاها حتی تنها یک یا چند شرکت با ریسک غیر سیستماتیک تحت تأثیر قرار می‌گیرند. این ریسک ناشی از مشکلات درونی شرکت‌ها بوده و به موارد داخلی شرکت یا یک صنعت خاص باز می‌گردد. این نوع ریسک قابل کاهش و یا حتی حذف کلی است. البته برای این کار نیاز به تدبیراندیشی کلان وجود دارد.
برای مثال مشکلات موجود در مدیریت شرکت و یا حتی استفاده نادرست از منابع می‌تواند هزینه‌ها را افزایش و به تبع سود را کاهش دهد. بنابراین این مدل ریسک مربوط به مشکلات درونی شرکت است و نمی‌تواند تأثیر منفی روی شرکت‌های دیگر یا کل بازار بگذارد. ریسک غیر سیستماتیک را ریسک قابل اجتناب نیز می‌نامند؛ زیرا توانایی حذف آن وجود دارد.
با توجه به این که کنترل ریسک سیستماتیک از توان ما خارج است، زمانی که صحبت از مدیریت ریسک می‌شود، مقصود تغییر در ریسک غیر سیستماتیک است. ریسک عملیاتی شرکت، ریسک مربوط به تغییر قوانین مربوط به حوزه فعالیت شرکت، ریسک اعتباری، ریسک خرید مواد اولیه و … نمونه‌ای از انواع ریسک‌های غیر سیستماتیک محسوب می‌شوند.
چطور می‌توانیم ریسک را مدیریت کنیم؟
در مدیریت ریسک ما ابتدا باید بتوانیم نوع ریسک را مشخص کنیم. برای مثال باید ریسک‌های موجود در شرکت و حتی ریسک‌های موجود در بازارهای گوناگون شناسایی شوند. پس از شناخت ریسک باید به دنبال حداقل سازی ریسک‌های هر دارایی موجود در سبد دارایی باشیم. حتی پس از شناسایی فرصت‌ها و تهدیدهای موجود، در صورتی که خطر جدی برای سهم شناسایی شد باید تصمیم به فروش آن سهم بگیریم.
برای فعالیت در بازار بورس باید بتوانیم اشتباه کردن را بپذیریم و قبل از اینکه مشکلات توانایی تصمیم‌گیری را از ما بگیرند، از معامله خارج شویم. در این بین داشتن استراتژی معاملاتی یکی از ضروری‌ترین بخش‌های مدیریت ریسک است. معامله‌گر موفق باید بداند در چه نقاطی برای خرید و فروش سهم اقدام کند و وارد سهم شود. گاهی به امید درست شدن شرایط و باقی ماندن در یک موقعیت معاملاتی شرایط روز به روز بدتر شده و دارایی از بین خواهد رفت. بنابراین مفاهیمی مانند حد ضرر به وجود آمده‌اند که آشنایی با آنها از الزامات معامله‌گری در بازار سرمایه است
تعادل در ریسک چگونه ایجاد می‌شود؟
برای رسیدن به تعادل در سرمایه‌گذاری ریسک غیر سیستماتیک باید به حداقل ممکن برسد. این کار را میتوان با ایجاد پرتفویی متشکل از سهم‌های گوناگون ممکن کرد. پس از بررسی سهم‌ها و شناسایی ریسک‌های موجود باید به بررسی بیشتر دارایی خود بپردازیم تا بتوانیم با ایجاد تغییرات بزرگ و کوچک ریسک را برای سرمایه‌گذاری خود کاهش دهیم. برای این کار می‌توانیم از کنار هم قراردادن سهامی که دارای ریسک‌های مشابه هستند، در سبد سرمایه‌گذاری خود پرهیز کنیم. برای مثال اگر سهام شرکتی دارای ریسکی مشخص است، بهتر است شرکت دیگری با همین ریسک در سبد خود نداشته باشیم و برای پوشش ریسک، سهام شرکتی را خریداری کنیم که شکل دیگری از ریسک غیر سیستماتیک را با خود به دوش می‌کشد.
این حالت تعادلی‌ترین حالت ممکن در بازار سهام است که با تنوع بخشی و تشکیل سبد سرمایه‌گذاری به وجود می‌آید.
از طرفی برای کاهش ریسک بهتر است تا از صنایع نیز بهترین سهم‌ها را انتخاب و خریداری کنیم. اگر تمام سرمایه خود را روی یک شرکت سرمایه‌گذاری کنیم، تمام دارایی خود را در معرض ریسک آن سهم قرار داده‌ایم. در صورتی که تشکیل سبد سهامی که سهام مختلف را از صنایع مختلف با میزان ریسک مختلف در خود دارد، نقش مؤثری در متعادل ساختن ریسک و حداکثرسازی سود دارد.
البته برای متعادل ساختن ریسک نباید نقش تنوع بخشی سرمایه‌گذاری در حوزه‌های مختلف را فراموش کرد. به عبارتی هر بازار مالی با توجه به رکود و رونق موجود می‌تواند جذاب باشد. در این شرایط میتوان زمانی که بازار مالی خاصی با ریسک زیادی مواجه شده است، در بازار مالی دیگری سرمایه‌گذاری کرد و از این طریق نیز به تعادل رسید. یک سرمایه‌گذار موفق باید بتواند در خصوص بازارهای مالی متفاوت بررسی‌های لازم را انجام دهد و شرایط آنها را تحلیل کند. این را نیز مد نظر داشته باشید که در صورت تغییرات ناگهانی یک بازار نیاز به تغییر سریع آن نیست. گاهی پس از مدت کوتاهی شرایط به حالت اولیه باز می‌گردد.
نکاتی که در زمینه مدیریت سرمایه و ریسک باید رعایت کنید
پس از اینکه مفهوم مدیریت سرمایه و کنترل ریسک در بازار بورس را درک کردیم، باید بتوانیم از آن در معاملاتمان استفاده کنیم. اما مدیریت سرمایه در بازارهای مالی نیاز به رعایت یکسری قواعد مرسوم دارد. در ادامه ریسک‌های پوشش ریسک قصد داریم تا توصیه‌های رایج در این زمینه را بررسی کنیم:
_ حتما پیش از ورود به موقعیت معاملاتی ریسک و بازدهی که از معامله انتظار دارید را تعیین کنید.
_ تعیین حد ضرر برای جلوگیری از ضرر و زیان بیشتر یکی از ارکان اصلی مدیریت ریسک در بازار سرمایه است. با رشد قیمت سهم باید حد ضرر را به صورت پله‌ای تغییر دهید تا با شرایط جدید هماهنگ باشد.
_ طبق اصول سرمایه‌گذاری حداکثر مقدار ریسک در هر موقعیت معاملاتی 3 درصد است.
_ در صورت وجود چندین موقعیت معاملاتی باید حداکثر ریسک قابل تحمل را بین این معاملات تقسیم کرد.
زمانی که به بازدهی زیاد معاملات می‌اندیشید، ریسک سنگین آن را نیز مد نظر داشته باشید. زیرا همانطور که می‌دانید سود بیشتر مساویست با ریسک بیشتر معاملات.
_ برای معاملات خود حد سود تعیین کنید. هیچ سهمی تا ابد رشد نخواهد کرد. بنابراین گاهی به طمع سود بیشتر ممکن است به ناگاه وارد یک شرایط نزولی شده و سود و سرمایه خود را از دست بدهید.
سخن پایانی
به عنوان یک سرمایه‌گذار موفق در بازار سرمایه باید دیدگاه کاملی راجع به ریسک داشته باشیم و بتوانیم ریسک سهام مختلف را شناسایی کنیم. از ریسک کردن نترسید و به جای آن مدیریت سرمایه و کنترل ریسک در بازار بورس را فرا بگیرید. ریسک عضوی جدانشدنی از بازارهای مالی است و باید از آن استفاده کرد تا با مدیریت درست شرایط بهترین موقعیت‌های معاملاتی را شکار کرد. این نکته را نیز فراموش نکنید که برای سرمایه‌گذاری موفق باید پیش از ورود به بازار دوره‌های آموزشی لازم را گذرانده باشید و بتوانید بازار را تحلیل کرده تا بهترین مدیریت سرمایه را برای دارایی خود انجام دهید.
دیدگاه شما